De epidemie gaat steeds meer op een Griekse tragedie lijken

Op de steiger loopt een stoet donker geklede mensen twee aan twee richting een salonboot. Tussen hen in dragen ze een smalle, ondiepe kist versierd met bloemen.

‘Zou het een kind zijn?’, vraag ik aan buurtgenoot F., die een sigaartje staat te roken.

Haar blik glijdt langs mijn lichaam. ‘Jij zou er ook in passen.’

‘Daar teken ik voor. Als het zover is.’

Vanaf de steiger klinkt een lied op. De kist verdwijnt in de salonboot, net als de stoet.

Een handvol mensen blijft achter. De lijkschuit keert en vaart het open water op. De lucht is grijs en nevelig.

‘Fijn om zo samen te rouwen’, zegt F. ‘Het leven is zo tragisch, met weer een coronagolf en weer een lockdown.’

Griekse tragedie

Ik knik. ‘De epidemie gaat steeds meer op een Griekse tragedie lijken. Het noodlot slaat toe; eerst vinden de heerser en zijn raadslieden dat ze hard moeten terugslaan, om zo het kwaad te elimineren. Als dat niet lukt, gaan ze op zoek naar zondaars, of zondebokken. Die krijgen dan de schuld en worden geslachtofferd. Als ook dat niet helpt, treedt de fase van berusting in. De heerser accepteert dat, wat hij ook doet, het noodlot zal winnen. De toeschouwer, die eerst angst en medelijden ervoer, voelt opluchting.’

Meestal valt dat samen met de spontane afname van de dreiging. Het noodlot komt en gaat, hoor ik van wetenschappers. Dat geldt voor ziektes, maar ook voor terreur.

‘Je klinkt als een college Griekse tragedies’, zegt F. ‘maar er zit wat in. Zijn we het tragische denken niet ontwend? Hoe maakbaarder onze gezondheid, des te moeilijker valt het te accepteren dat we als mensen kwetsbaar zijn. Wie had kunnen denken dat het virus ons dwars door onze vaccinaties heen opnieuw ernstig ziek kan maken? Ja, zelfs kan doen sterven?’

‘Wat we ook doen, we kunnen nooit echt het goede doen. Niets doen geeft grote oversterfte, lockdowns geven op de lange termijn meer ziekte, en de routes ertussen brengen even veel goed als kwaad.’

Twee juiste maar strijdige principes

‘Vroeger’, reageert F., ‘dacht ik dat als een gebod of principe juist is, zoals het redden van mensenlevens, dit altijd juist is. Maar corona doet me daaraan twijfelen, omdat het ene juiste principe in strijd kan komen met een ander, al even juist principe.’

‘Ook de hoogste waarden kunnen met elkaar in tegenspraak zijn, zegt de filosoof.’

‘Aristoteles’, raadt F.

De salonboot maakt een grote bocht naar links en verdwijnt uit het zicht.

‘Wat heb je aan zo’n tragisch besef?’ F. trekt tevergeefs aan haar sigaartje. Het vuur is gedoofd.

‘Niets. Behalve dat het ruimte geeft om te weeklagen.’

Klaagmoment

Een collega vertelde me deze week hoe hij zijn colleges tegenwoordig met een ‘klaagmoment’ begint. Studenten mogen dan even flink weeklagen. Dat wil zeggen dat ze niet zichzelf beklagen of anderen aanklagen, maar dat ze uiting geven aan hun algehele droefenis, of dat nu vanwege het verlies van vrienden of familie is of vanwege het al te lang eenzaam opgesloten zitten in een studentenkamer. Het kan goed zijn, vond hij, om van tijd tot tijd te ‘verwijlen’ bij het besef dat onze situatie noodlottig is. Niet de hele dag, maar zo nu en dan, een minuut of tien.

De horizon is weer leeg. F. stopt het half opgerookte sigaartje terug in een sigarenblikje: ‘Zeg, moest jij geen boodschappen doen?’

Met een boks neemt ze afscheid.