Christelijke klimaatrebel: ‘We moeten ons bekeren!’

Een snelweg blokkeren, dat gaat volgens klimaatactivist en dominee Rozemarijn van ’t Einde best ver. Maar in haar boek legt ze uit waarom dit soort verzet keihard nodig is en waarom mensen zich moeten aansluiten.

De politie heeft klimaatactivist en dominee Rozemarijn van ’t Einde al negentien keer opgepakt. Maar met de publicatie van haar boek in het vooruitzicht, vloog het haar toch even aan. Als het Openbaar Ministerie een oproep de A12 in Den Haag te blokkeren al opruiing vindt en reden om mensen vooraf te arresteren, hoe gaat justitie dan reageren op haar boek?

Dat boek staat vol met tips. Hoe je mensen overtuigt van de ernst van het klimaatprobleem, hoe je begint met actievoeren, hoe je het emotioneel volhoudt. Maar er staan óók adviezen in over burgerlijke ongehoorzaamheid, over hoe je een weg blokkeert, iets wat op zichzelf verboden is.

“Ik weet zeker dat ik dit moet doen, ik volg mijn geweten. Maar het is onzeker hoe het met dit boek gaat, en dat maakt het wel spannend”, zegt de 30-jarige Van ’t Einde over haar debuut, Rebelleren voor het leven, dat donderdag 9 februari uitkomt.

‘Arresteer me maar’

“Ik wil eerlijk zijn over wat ik doe. Arresteer me maar”, zegt ze even later. “Waarschijnlijk krijgt het boek dan meer publiciteit, zoals de arrestaties ons bij de blokkade ook hebben geholpen.”

Daar was ze twee weken geleden zelf bij: de theoloog is aangesloten bij Christian Climate Action, een groep christelijke klimaatactivisten die demonstraties en acties vaak combineren met gebed of een viering. Ze trekken regelmatig samen op met Extinction Rebellion. Deze los-vaste organisatie kreeg nog grotere bekendheid nadat ze openlijk activisten hadden gesteund die zich vastplakten aan wereldberoemde schilderijen. Nu maken ze naam met blokkades, 11 maart is er weer één.

Tijdens het gesprek in haar Utrechtse flat in een multiculturele wijk ligt ze op de bank, kussens in haar rug, benen omhoog. Ze heeft orthostatische intolerantie, een aandoening waardoor ze veel moet liggen. Ze kan hele einden lopen, maar niet tussendoor stoppen. Daarom verplaatst ze zich vaak in een rolstoel.

“Sinds ik ook bij acties in een rolstoel zit, is het veiliger”, merkt ze. “Ik word echt anders behandeld. Dat zou niet zo moeten zijn. Ook mensen met onzichtbare ziektes moeten kunnen demonstreren zonder dat hen geweld wordt aangedaan.”

Vrijwillig naar de arrestantenbus

Bij de blokkade van de A12 in Den Haag liet zij zich niet wegslepen. Ze meldde zich vrijwillig bij de arrestantenbus. Op het politiebureau vroeg ze om een cel en die kreeg ze: dan kon ze de kleine vier uur dat ze werd vastgehouden, tenminste liggen. “Ik heb er Donald Duckjes gelezen en Libelles. In de cel is ook altijd veel christelijke bekeringsliteratuur, met verhalen van de ergste criminelen die nu christen zijn. Die laat ik liggen.” Met een lachje: “Misschien kan Extinction Rebellion mijn boek er neerleggen”.

Naast haar activiteiten voor de klimaatbeweging is Van ’t Einde geestelijk verzorger, ze werkt onder anderen met mensen met een verslaving of die dakloos zijn geweest. Ze is in dienst van het Leger des Heils. Parttime, en dat is bewust. “Ik zou niet fulltime willen werken. Ik wil ook tijd hebben voor acties. Werk is wel belangrijk voor me. Ik heb het nodig om af en toe even geen actie te voeren. Ik wil ook graag contact houden met mensen buiten de beweging, zeg maar gewone mensen.”

Die staan niet altijd te juichen bij haar activisme. Een familielid zei eens: “Ga toch werken”, een collega wilde een maand niet met haar praten na haar optreden bij Op1, waarbij ze kunstklevers verdedigde. Een cliënt was boos nadat hij haar gezien bij een blokkade. Hij hield, zegt ze, een hele tirade dat het belachelijk is wat ze deed.

Op zo’n moment probeert Van ’t Einde goed te luisteren waar de zorgen zitten en wat de bezwaren zijn. Voor zichzelf komt de dominee steeds tot de conclusie dat zij nu de juiste weg en de juiste middelen kiest, voor relativering geeft het klimaatprobleem in haar ogen núl ruimte. Bij kritiek vertelt zij waarom ze op deze manier in actie komt. “Als je dat kan uitleggen aan je grootste tegenstander, dan zit je goed.”

Donderpredikant

In haar boek komt haar betaalde en onbetaalde werk samen. De ‘dominee in actie voor klimaatrechtvaardigheid’, zoals de ondertitel luidt, doet daarin verslag van haar ervaringen als ‘rebel’, zoals ze activisten consequent noemt. Ze vechten tegen de wat Van ’t Einde beschrijft als ‘massamoord op het leven op aarde’, niet voor niks noemt ze zichzelf ‘een pastoraal donderpredikant’.

Met verwijzing naar tal van onheilspellende onderzoeken, doet ze een dringend beroep op mensen in actie te komen. Alleen dan kan de catastrofe afgewend worden die volgens klimaatwetenschappers op ons afkomt als we niks doen.

“De komende twee jaar zijn cruciaal om het tij te keren”, zegt Van ’t Einde. “Help - in godsnaam zou ik zeggen - duwen. Het systeem is al aan het kantelen, en als iedereen zich inzet, dan is het zo om.”

Om haar morele beroep kracht bij te zetten, begint ze elk hoofdstuk met een citaat van, vaak, een geestelijk leider die onomwonden opstond tegen onrecht. Martin Luther King, Angela Davis, Dietrich Bonhoeffer, het zijn mensen die haar inspireren.

Het hoofdstuk over de acties bij Shell - we spreken haar op de dag dat de miljardenwinst net bekend is - begint met een citaat van de Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu: ‘Als je neutraal bent in situaties van onrecht, heb je de kant van de onderdrukker gekozen’.

‘We vereren de Mammon’

Zeker christenen moeten zich dat aantrekken, vindt ze. “Wij houden van God, hij heeft ons aangesteld om zorg te dragen voor de schepping. Wij kijken toe terwijl de aarde wordt verwoest. Dan kun je toch niet zeggen: o jammer dat dat gebeurt? Hou je van God als je dat doet? Zien we mensen die nu al op de vlucht zijn voor water, voor droogte, als onze naasten? Of hebben we een geloof waarin we ons wel prettig voelen? Ik begrijp dat niet. Als christenen weten we dat er meer is dan geld. We zijn volop gericht op de Mammon, we moeten ons bekeren.”

Ook van christelijke politici verwacht ze dat, en ook kerken kunnen meer. Ze is ontzettend blij met de aanbeveling van haar boek door Carla-Dik Faber, projectleider van de Groene Kerken en oud-Kamerlid voor de ChristenUnie. Maar de sfeer is lauw, vindt ze.

Dat het aantal groene kerken groeit en dat kerkleiders meelopen in klimaatmarsen zegt haar weinig: “Het is beter om je kerk te verduurzamen dan alleen te kijken naar je eigen milieuvervuilende gedrag. Maar sorry, als je ziet wat er gaande is, dan is zo’n klimaatmars echt niks. Het blijft stil in de kerk. Zeg wat er mis is, hoe hemeltergend, en keer je als kerk van het desastreuze beleid van het kabinet af.”

Zelf gaat ze daarin ver: “Natuurlijk is het eigenlijk belachelijk om een weg te blokkeren. Maar het is helaas noodzakelijk. Er staat zoveel op het spel dat dit een gepast middel is”. Ze ziet verzet als een opdracht: “Mijn leidraad is naastenliefde en solidariteit met slachtoffers van mijn overheid. Dat vind ik een belangrijkere maatstaf dan de wet. God vraagt dit van ons.”

De grens ligt voor haar bij geweld tegen mensen: “Dat is niet tactisch en dat wil ik niet.” Geweld tegen dingen kan ze wel billijken: “Iets buiten werking stellen, een pijpleiding of een machine in een bruinkoolmijn, dat wil ik theoretisch niet uitsluiten. Die dingen plegen geweld, en dat stop je als je ze uitzet.”

Bidden in de cel

Of dat voor haarzelf een optie is, dat weet ze niet. “In mijn gebeden leg ik voor wat de volgende stap is. Het voelt alsof ik met God aan de frontlinie sta. Ik ken het gevaar dat je God voor je karretje spant. Het is heel belangrijk om gewetensvol te werk te gaan. Ik probeer met God af te stemmen wat ik doe.”

De rust om te bidden vindt ze vaak in een politiecel. In haar boek noemt ze die uren ‘een cadeau’, ze weet zich er gedragen door God. Daar houdt ze zichzelf maar aan vast op de momenten dat het haar toch even aanvliegt hoe haar boek gaat vallen. ‘Op geen andere plek voel ik me zo dicht bij God als na een arrestatie’, schrijft ze. ‘Zo dicht bij mijn roeping als mens, als christen, als aardbewoner.’

Rozemarijn van ’t Einde; Rebelleren voor het leven; uitgeverij Kok; 224 blz; € 20,99

Lees ook:

Aanhoudingen lijken als reclame te werken: klimaatactie op de A12 krijgt steun van duizenden

De acties van justitie tegen klimaatactivisten hebben gezorgd voor een enorme toeloop bij de blokkade van de A12. De politie haalde de blokkeerders een voor een van de Utrechtsebaan in Den Haag en dat kostte uren. 768 mensen zijn opgepakt.

Bidden, waken en demonstreren: de activisten van Christian Climate Action rouwen om wat verloren gaat

Al bijna vier jaar brengt Christian Climate Action christenen samen die zich zorgen maken om het klimaat. Wie zijn zij, en wat drijft hen?