Vernieling
Beeld Spinoza in Amsterdamse bibliotheek vernield
In een Amsterdamse bibliotheek is het beeld van de Joodse filosoof Spinoza aan diggelen geslagen. Bestuursleden van de Amsterdamse Spinoza Kring denken aan opzet.
Op de derde etage van de bibliotheek aan het Oosterdok kijkt het beeld van René Descartes naar de roltrappen. Even verderop, hoog in de kast, stond de kop van zijn tijdgenoot Spinoza, maar die is verdwenen. Het beeldje sierde de ‘Spinozaloge’, sinds een maand gewijd aan leven en werk van de Joodse filosoof Baruch de Spinoza (1632-1677). Het beeldje werd in gruzelementen teruggevonden.
Bestuursleden van de Amsterdamse Spinoza Kring denken aan opzet. Het was géén onhandige schoonmaker, zegt religiewetenschapper Pooyan Tamimi Arab, verbonden aan de Universiteit Utrecht. “Zo’n beeld valt niet zomaar om.” Bewakingscamera’s hebben niet geregistreerd wie de dader is”, zegt emeritus hoogleraar Spinozastudies Henri Krop. “Wel blijkt er opzet in het spel te zijn.”
“De arme Spinoza krijgt er nog steeds van langs”, aldus Tamimi Arab. “Hij blijft omstreden. In 1656 werd hij in de ban gedaan door de joodse gemeenschap, laatst nog werd een Amerikaanse Spinozageleerde de toegang tot de Portugese Synagoge in Amsterdam geweigerd omdat hij een film wilde maken over deze ketter. Nu is zijn beeld vernield.”
Spinoza was ook niet bepaald woke
Maar waarom? Krop: “Het is niet gedaan om de waarde van het metaal, want dat zat er niet in. Het is een gipsen beeld. En als iemand een daad had willen stellen tegen Spinoza, dan hadden ze beter zijn beeld voor de Stopera kunnen bekladden. Daar heb je meer publiek.” Tamimi Arab en Krop willen niet speculeren over wie het beeld vernield heeft, en waarom.
Zeker is dat Spinoza telkens weer rumoer veroorzaakt. In conservatief-joodse kring omdat hij God vereenzelvigde met de natuur: de banvloek uit 1656 is nooit opgeheven. Maar ook in progressieve kring is hij omstreden. De wijsgeer die steevast opduikt in het rijtje ‘grootste denkers aller tijden’ zou onderdeel zijn van een ‘dominant, eurocentrisch en racistisch perspectief dat niet bijdraagt aan een inclusieve samenleving’, zegt Tamimi Arab. “En woke was hij ook al niet: hij vond dat vrouwen zich beter niet met politiek konden bemoeien.”
“Het is triest,” zegt Tamimi Arab over de vernieling. “De Amsterdamse Spinoza Kring heeft jaren gewerkt aan het maken van de Spinozaloge.” Volgens Krop wordt er gekeken of het beeld nog valt te restaureren, “maar niet alle stukken zijn teruggevonden, dus dat wordt lastig.”
Pooyan Tamimi Arab oppert om het geschonden beeld beschadigd terug te plaatsen. Henri Krop voelt meer voor een kopie van het origineel. “Laten we een nieuw afgietsel maken.”
Lees ook:
Dit is (misschien) het dodenmasker van Spinoza
Hoe zag Spinoza eruit? In 2021 dook een dodenmasker op dat weleens van de Joodse filosoof zou kunnen zijn.
