Alain Verheij laat de Bijbel resoneren met onze wereld van hypotheken, Tesla’s en toeslagenaffaires

Alain Verheij
Geld en Go€d
Atlas Contact, 192 blz., €21,99.
★★★★

De auteur

Alain Verheij is theoloog, schrijver en spreker. Lezers van Trouw kennen hem wellicht van zijn regelmatige bijdragen aan het Theologisch Elftal. ‘Theoloog des Twitterlands’ kan hij zich sinds de hegemonie van Stefan Paas op Twitter misschien niet meer noemen, maar Verheij is nog altijd de ultieme millennial-theoloog voor een breed publiek. Verheij publiceerde al twee andere boeken, waarvan het eerste, God en ik, in 2018 de prijs voor het beste theologische boek van het jaar won.

Thematiek

Dit boek gaat over de vraag wat geloof met economie te maken heeft. Of, zoals de titel suggereert, wat God met geld te maken heeft. Het boek is volgens de auteur onderdeel van zijn zoektocht naar het goede leven. Steeds komt hij daarin de factor ‘geld’ tegen, en daarmee de rol van economie en macht.

Net als in zijn eerdere boeken betoont Verheij zich in dit boek vooral een fervent lezer van de Bijbel. Daarin zijn talloze verhalen te vinden die met geld en bezit te maken hebben. Het zijn met name Mozes en Jezus die hij als gidsen opvoert. Beide riepen op tot een andere manier van bestaan: ‘meer gericht op het pure mens-zijn in harmonie met God en jezelf, met je naaste en met de aarde waarop wij leven’.

Ieder hoofdstuk neemt een zinnetje van het Onze Vader als uitgangspunt en associeert aan de hand daarvan verder over onze verhouding tot geld en bezit. Behalve ‘rechtvaardigheid’, staan vooral woorden als rust, vertrouwen en genoeg centraal in Verheijs weergave van de bijbelse grondhouding.

Vergeef ons onze schulden

Je zou verwachten dat de Bijbel, naast andere dingen, wellicht óók iets te zeggen heeft over economie, maar Verheij maakt duidelijk dat de Bijbel integraal te lezen is als een alternatief visioen over geld en goed. Wie over economie nadenkt, denkt immers na over bezit, macht, over het complete web van relaties waarin je je als mens bevindt. Het gaat over ons volledige zijn.

Dan is het vervolgens ook niet zo vreemd dat Verheij economische motieven aantreft op plaatsen waar we die vaak niet verwachten. ‘Vergeef ons onze schulden’ bijvoorbeeld, dat zou weleens veel concreter over kwijtschelding van financiële schulden kunnen gaan dan over de gebruikelijke ‘zonden’ waar we vaak aan denken. Verheij verbindt het met oudtestamentische wetten die ervoor moesten zorgen dat geen Israëliet ooit definitief terecht zou komen in een neerwaartse spiraal van rente, schuld of uiteindelijk slavernij.

Typerende zinnen

‘Als de profeet Micha het heeft over een wijngaard en een vijgenboom voor iedereen, is er een kleine groep die daar niet vrolijk van wordt. Lijnrecht tegenover de profeet staat een elite van pandjesprinsen, huurbazen en grootgrondbezitters die meer akkers hebben dan ze op een dag kunnen bewandelen. De economie is voor hen als een spelletje Monopoly, waarbij zij degenen zijn met de hotels en de huizen.’

Reden om dit boek niet te lezen

Voor doorgewinterde, bijbelvaste christenen levert dit boek in feite niet veel nieuws. Leef vanuit Gods rust, wees tevreden met genoeg, wees gul en vrijgevig zoals God zelf dat ook is, de aarde is van ons allemaal. De gemiddelde kerkganger krijgt het wekelijks, zo niet dagelijks mee en probeert er wat van te maken.

Reden om dit boek wel te lezen

En toch slaagt Verheij erin om deze bijbels-christelijke clichés tot leven te wekken. Dat komt doordat hij een origineel bijbelvertolker is die superlekker kan schrijven. Hele lappen tekst in dit boek zijn in feite hervertelde bijbelverhalen. Het is knap dat hij die weet te laten klinken als uiterst relevante teksten die direct resoneren met onze wereld van hypotheken, Tesla’s, toeslagenaffaires en wachtrijen op Schiphol. Verder stelt hij zich kwetsbaar op door eerlijk over zijn eigen financiële dilemma’s te vertellen. Hij wordt dus nooit de moraalridder die ons als lezers met geheven vinger terechtwijst.

Verheij heeft economen laten meelezen met zijn boek maar windt er geen doekjes om: de Bijbel bevat een visioen over het leven dat vanuit neoliberaal-economisch standpunt totale waanzin is. Het is een breekijzer dat snijdt in je vlees (dan wel in je vleesconsumptie). Maar dat wel rust, vrijheid en hoop biedt.