NBV21
12.000 aanpassingen in de Nieuwe Bijbelvertaling: ‘aalmoes’ gaat eruit hoofdletters komen terug
De meestgebruikte Bijbel in protestantse kerken, de Nieuwe Bijbelvertaling NBV, wordt op 12.000 punten herzien. Voor deze nieuwe versie, de NBV21, zijn reacties gebruikt van duizenden lezers.
Het Nederlands Bijbelgenootschap maakt donderdag bekend dat de herziening van de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 volgend jaar zal verschijnen. In de NBV21 komen de hoofdletters voor verwijzingen naar God en Jezus terug. In onbruik geraakte woorden zoals aalmoes en legerstee verdwijnen juist.
De NBV21 is het resultaat van drie jaar werk van een groep van negen vertalers. Duizenden lezers hebben hen daarbij geholpen. Zij kwamen met 3500 voorstellen voor verandering van de NBV, de vertaling in eigentijds Nederlands uit 2004 waarvan circa twee miljoen exemplaren zijn verkocht. “Die vertaling is heel indrukwekkend, maar behoefde op sommige punten bijsturing. Nu is die af”, zegt Matthijs de Jong, leider van dit project.
Met de naam NBV21 wil het Bijbelgenootschap uitspreken dat dit de Bijbel wordt voor 21ste-eeuwse lezers. “Er zit veel herkenbaars en vertrouwds in, maar met dat 21 zeggen we ook dat die is vernieuwd en verbeterd. We hopen dat deze gaat functioneren als Bijbel voor de 21ste eeuw.”
Pijn aan het hart
Lezers die op de ‘oude’ Bijbel reageerden, hadden het vaakst kritiek op het afschaffen van de hoofdletter bij verwijzingen naar God, Jezus en Heilige Geest. Hij is in de NBV hij geworden en dat bevalt slecht. Daarom gaat de nieuwste versie, de NBV21, weer terug naar hoe het ook in de voorlaatste vertaling van 1951 was; hij wordt weer Hij.
De Jong zou niet zeggen dat de NBV21 daarmee een tikkeltje ouderwets wordt. “Nee, het is geen stap terug. We sluiten aan bij een traditie die nooit is verdwenen. Voor sommigen doet Hij met een hoofdletter misschien pijn aan de ogen, maar voor anderen doet hij met een kleine letter pijn aan het hart.”
‘Niet alles moet moderner’
Hoewel de grootste vertaalslag naar modern taalgebruik in 2004 is gemaakt, stonden er in de ogen van het vertaalteam van De Jong toch nog een paar woorden in die inmiddels in onbruik zijn geraakt. De kribbe, waarin het kindje Jezus werd gelegd, was al vervangen door voederbak. Daar kwam veel kritiek op, maar die discussie wil het Bijbelgenootschap niet opnieuw doen.
De aalmoes sneuvelt wel, dat wordt ‘een gift uit barmhartigheid.’ “Aalmoes gebruiken we niet meer, en daardoor werkt de tekst minder goed als dat er nog in staat”, verklaart De Jong. Hetzelfde geldt voor het poëtische legerstee, dat wordt gewoon een bed.
Ook verdwijnt de zuster. Althans, de zus in familieverband. Zuster blijft nog wel gehandhaafd voor gelovigen. Die worden in de Bijbel (en ook in veel kerken) aangesproken als broeders en zusters. Dat blijft zo, maar voor zover het familieverbanden betreft, waren de broeders in de NBV al broer, en nu worden de zusters zus. “Niet alles moet moderner”, zegt de Jong, “Maar in dit geval trekken we de lijn uit 2004 door.”
Dichter bij de brontekst
De vertaalgroep heeft vooral gelet op consistentie, nauwkeurigheid en zorgvuldigheid. Op alle, vaak kleine, punten waar het daaraan ontbrak, is de tekst aangepast. Maar de vertalers van nu vinden ook dat hun voorgangers soms iets te vrijmoedig te werk zijn gegaan. Met hun interpretaties zijn ze volgens De Jong hier en daar te ver verwijderd geraakt van de oorspronkelijke Hebreeuwse en Griekse tekst.
Als voorbeeld noemt hij de verzen in het eerste bijbelboek waarin Adam een vrouw krijgt, Eva. ‘Eindelijk een gelijk aan mij’, staat er in de NBV. Dat wordt: ‘Dit is ze!’ De vertalers komen daar niet mee omdat ze het oneens zijn met de gedachte dat Eva gelijk is aan haar man, zegt De Jong. “Dat Eva gelijk is aan Adam is wel de conclusie van het hele verhaal, maar dat is niet wat er in het Hebreeuws in dat eerste zinnetje staat. Met deze tekst zitten we dichter bij de brontekst. En het is beter dat de lezer zelf de conclusie trekt dan dat er te veel wordt ingevuld.”
Lees ook:
Dit is het nieuwe Onze Vader: moderner en geschikter voor hardop bidden
Over twee jaar moet een herziene versie van de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 klaar zijn. Nu al wordt de nieuwe tekst van het Onze Vader bekendgemaakt. Om te kijken hoe die werkt.
Met de politieke correctheid van een bijbeltekst heeft de vertaler niets te maken
Bijbelvertalingen ontwikkelen mee met taal, en met kennis van historische context. Maar wat je niet moet doen: onwelgevalligheden corrigeren.
