Duitse bossen zijn heerlijk om kilometers te maken in lente, herfst en zomer. Maar hoe is wandelen in een winters bos in de Harz, met korte dagen en het karige kleurenpalet zwart, bruin en grijs?
Torfhaus heet een wintersportplaats te zijn. Sinds de negentiende eeuw is het plaatsje, juist door de hoge ligging, de klassieke toegangspoort tot de Brocken. Maar van skiën of langlaufen is door het warmer wordende klimaat steeds minder vaak sprake. Ook deze winter is er geen witte laag. De skipiste ligt er verpieterd bij. Het is er uitgestorven, ook op de Goetheweg. Hoe anders dan in de zomer, als wandelaars soms met drommen de berg bestijgen. Alleen het geklop van een specht weerklinkt.
Wij gaan lopen in de Harz, het middengebergte in het midden van Duitsland. Over de Goetheweg. Een wandeltocht van het dorp Torfhaus naar de Brocken, die met 1140 meter de hoogste berg van Noord-Duitsland is. Goetheweg? Ja, dit pad is genoemd naar Johann Wolfgang von Goethe, de schrijver van ‘Het lijden van de jonge Werther’ en de dichter van het tweedelige epos ‘Faust’. Goethe bezocht drie maal de Harz. De eerste keer, in de winter van 1777, liep hij meteen naar de Brocken. Daarmee was hij, voor zover bekend, de eerste toerist die in dit jaargetijde naar de top klom.
De Harz en de Brocken zijn omgeven met mythen en sagen. Ook vandaag spookt het er behoorlijk. Wat aan het begin van de tocht voelde als een matig briesje, klinkt halverwege de klim al als een stevige branding in de toppen van de sparren. Eenmaal boven woedt een heuse storm.
Op de berg groeien geen bomen. Hierdoor beukt de westenwind onophoudelijk in op ons eenzame wandelaars en op het inmiddels verlaten weerstation. Het is koud. Eindelijk winter. Er is zelfs ijs en sneeuw te zien. Op sommige plekken zou een bobslee van pas komen. Hoe deed Goethe dat hier eigenlijk?
Uit de aantekeningen die Goethe maakte, valt op te maken dat hij zich een behoorlijke macho voelde. Van wandelpaden was allerminst sprake. En het was écht winter: het vroor en er lag een pak sneeuw. Met moeite had hij een boswachter weten over te halen om hem de weg te wijzen. “Hij vertelde me dat het onmogelijk was”, noteerde Goethe achteraf.
Vanuit Torfhaus ging het bergopwaarts. Beneden belemmerde de mist elk zicht. Een paar uur later stonden Goethe en zijn begeleider op de top. Hoe anders was het daar. Helder weer, verre uitzichten en zelfs een ‘brandende zon’.
Anno 1777 mag het avontuur zijn geweest, vandaag de dag is het dat niet meer. De wandelaar die via de Goetheweg naar de Brocken loopt, maakt het zich zelfs behoorlijk makkelijk. Het wandelpad begint op een hoog punt. Na twee uur lopen is het einde al in zicht. Wat wel is gebleven, is het uitzicht. Hoewel, vandaag is er niet veel te zien. De berg hult zich in wolken. Naast stormwinden vallen ook flarden mist de wandelaar ten deel.
Goethe was tijdens zijn leven al een legende, vooral in Duitsland. Na zijn dood laaide daar de Goethe-manie steeds verder op. Elke plek waar deze ‘meest Duitse van alle dichters’ ook maar een moment had verpoosd, veranderde in een plek van verering. In die golf van aanbidding werd ook de Goetheweg ruim een halve eeuw na de dood van de dichter ‘ontdekt’. Minutieus reconstrueerde een groep mannen het spoor van hun held. Tegelijkertijd zorgden ze voor een slijtvaste bewegwijzering – het waren tenslotte Duitsers. Zo ontstond de Goetheweg.
Vanaf de Brocken lopen er paden diverse kanten op. Zo kun je alsnog een stevige dagmars maken. Historisch gezien is dit een boeiende plek. Tijdens de Duitse deling liep de grens tussen de DDR en de Bondsrepubliek dwars door dit gebied. Zo lag De Brocken in de socialistische boeren- en arbeidersstaat, het even verderop gelegen Harzburg behoorde tot het vrije Westen. Uit die tijd zijn nog tastbare herinneringen te zien. Interessant is het om de weg te vervolgen via de zogeheten ‘Kolonnenweg’. Dat is een pad dat bestaat uit betonplaten waarover de grenswachters van de DDR hun patrouilles reden.
Wie richting het noorden naar beneden loopt, wordt beloond met een grandioos uitzicht. Dit vergezicht maakte Goethe lyrisch. ‘Teutschland’ lag hier aan zijn voeten, jubelde hij. Weer tussen de bomen is het met ijs en gladheid ook gedaan. Onze winterreis lijkt ineens een herfstreis. De hoofdschotel bestaat uit wolken, regen en een straffe wind. Eenzaam en bij vlagen grimmig.
Een wandeltocht is goed te combineren met een bezoek aan de regio. Een van de fraaiste Unesco-erfgoedsteden is Quedlinburg. Tal van stegen en straatjes voeren de bezoeker langs niet minder dan 1300 vakwerkhuizen. Boekhandel en antiquariaat Gebecke zijn een bezoek waard.
De Harz is goed per trein te bereiken. Wie een maand of twee van tevoren een kaartje koopt, kan voor een paar tientjes per persoon heen en weer. Goslar, met een mooi historisch centrum, is een goede plek om uit te stappen. Bad Harzburg, een halte verder, is ook ideaal. Dit kuurstadje ligt pal aan de rand van een nationaal park. Een paar uur doorstappen vanaf het station en je staat op de Brocken.
Wie door de Harz loopt, slaat de schrik om het hart. Behoorlijke stukken naaldbos zijn dood. Hierdoor is het bekoorlijke landschap duchtig aangetast. Boosdoener is een kever, die baat heeft bij de opwarming van de aarde. Maar het lijkt erop dat het jonge bos dat op sommige plekken al terugkeert, beter bestand is tegen dit diertje.
Reisreportages vanuit bijzondere bestemmingen, boeiende steden en verre streken, met reistips. U vindt ze op trouw.nl/reizen.
