Zoöloge Marie Hammer verlaat man en gezin, en gaat de mosmijt achterna

De Deens-Koreaanse Eva Tind schrijft een biografische roman over zoöloge Marie Hammer, een levensecht portret van een obsessief onderzoeker.

Toen de Deense zoöloge Marie Hammer (1907-2002) trouwde moest haar geliefde beloven nooit tussen haar en haar onderzoek te gaan staan. Hammer was ervan overtuigd dat de continenten van de wereld ooit met elkaar verbonden waren. Ze reisde de aardbol over om mosmijten te verzamelen, microscopisch kleine diertjes waarmee ze de continenten uiteindelijk als een puzzel in elkaar zou weten te schuiven. Een leven in teken van obsessief onderzoek, waarin haar vier kinderen en man steeds verder bij haar vandaan dreven. Eva Tind schreef een biografische roman over Hammer, een van de belangrijkste vrouwelijke wetenschappers van de twintigste eeuw, van wie de naam maar bij zo weinigen een belletje doet rinkelen.

Marie Hammer was nog jong toen haar vader het gezin in de steek liet, haar moeder bleef achter met acht kinderen, een boerderij en een uiterst wrokkig gevoelsleven. We kregen geen liefde, zal Hammer veel later in haar leven concluderen, we kregen kracht, het besef dat we ons tegen alle maatschappelijke verwachtingen in zouden kunnen redden als we maar hard genoeg zouden werken.

Er komt een einde aan die doffe jeugdjaren als Hammer wordt toegelaten tot de universiteit, ze is een van de drie vrouwen die dat jaar natuurlijke historie gaat studeren. En hier begint ook De vrouw die de wereld verenigde te glanzen. Tinds boek gaat namelijk wat stroef van start. Er zijn hoekige zinnen en lelijke metaforen: een humeur dat opfladdert als een domme kip, wolken die op zware, overvolle hemelmagen lijken. Blikken zijn zwart als de nacht en ogen lijken op stalen kogels of staan op steeltjes, nee, echt veel indruk maakt Tinds schrijfkunst aanvankelijk niet, maar gaandeweg begint Tind te vertellen in plaats van met woorden te goochelen. Het volwassen leven van Marie Hammer, die als eerste vrouw in 1932 deel nam aan de zevende Thule-expeditie van de poolreiziger Knud Rasmussen, beschrijft ze weergaloos.

Een vreemde voor haar zoontje

Haar jongste is nog geen twee jaar oud als Hammer een beurs krijgt waardoor ze de mosmijten in Noord-Amerika in kaart kan gaan brengen. Ze is een jaar van huis. Als ze terugkeert is ze een vreemde voor haar zoontje, hij schreeuwt om de huishoudster die tijdens haar afwezigheid voor hem gezorgd heeft en met wie haar man het bed deelde. Hammer is geschokt, woedend, maar het belet haar niet nog veel vaker maandenlang op reis te gaan, met achterlating van haar gezin. ‘Ik ken geen andere moeder die dat doet’, zegt een van haar kinderen.

Uiterst pijnlijk is de scène waarin Hammer na een expeditie te horen krijgt dat haar oudste, inmiddels volwassen dochter zwanger is. Iedereen reageert uitgelaten, behalve Marie. Zij wilde vertellen over haar reis, maar nu gijzelt dat ongeboren kind de agenda. Naar, kleinzielig ook, maar toch weet Tind sympathie te wekken voor haar hoofdpersonage, door haar van binnenuit te beschrijven.

Ontelbare uren achter de microscoop

De Deens-Koreaanse Eva Tind had een schat aan materiaal om mee te werken: dagboeken, een autobiografie, vele getuigenissen, én de hulp van Hammers kinderen, waardoor ze heel dicht bij haar hoofdpersoon kon komen. Haar verhaal is versneden met brieven en interviews, met aantekeningen uit notitieboekjes van Hammer. Het zijn lekkere vette scènes, die waarin Hammer faalt als moeder, als echtgenote, waarin haar egoïsme stuitend is, maar minstens zoveel aandacht krijgt haar wetenschappelijke werk, in haar leven legden haar man en kinderen het nou eenmaal af tegen de mosmijten.

Nauwgezet doet Tind het onderzoek van Hammer uit de doeken, het zoeken en labelen van de onzichtbare mijten, het lange wachten dat in haar werk besloten lag, de ontelbare uren waarin ze haar ogen bedierf achter de microscoop, haar reizen en ontmoetingen, lang niet altijd sensationeel, maar wel met veel verve beschreven. Het maakt van De vrouw die de wereld verenigde een boeiend, levensecht portret.

Eva Tind
De vrouw die de wereld verenigde
Vertaald uit het Deens door Lammie Post-Oostenbrink.
Oevers; 464 blz. € 28,50