Sytske van Koeveringe sleurt de lezer door haar alledaagse ­leven

Sytske van Koeveringe wil het leven in z’n volledige, emotionele uitgebreidheid neerpennen. Het levert een op het oog onbewerkt dagboek op; onweerstaanbaar authentiek.

Kan een man een boek van en over een vrouw met borstkanker wel begrijpen laat staan bespreken (de Amanda Gorman-discussie)? Die vraag beklemde me tijdens het lezen van Sytske van Koeveringes (1988) dagboek Vrouw doet dit, dat, gelukkig niet al te zeer. Literatuur kan over alles gaan, ook zaken waar je niks van weet of geen voeling mee hebt. Als het goed is kríjg je er dan vanzelf voeling mee.

Van Koeveringes boek is een interessant geval, het is een zo te zien nogal onbewerkt dagboek, vol slordigheden, het zit vol stilistische tics (irritant gebruik van het woord ‘dit’ bijvoorbeeld waar een ander ‘dat’ zou gebruiken), het springt van de hak op de tak, maar het heeft ook iets onweerstaanbaar authentieks, ik zou zelfs durven zeggen dat je de schrijfster leert kennen op een wijze die de zogenaamd ‘hogere’ literatuur nooit voor elkaar krijgt.

Het boek gaat over borstkanker maar evengoed over levensangsten, obsessies, twijfels en tegenslagen. Van Koeveringe (of althans de hoofdpersoon in haar dagboek zeg ik waarschijnlijk te voorzichtig) is een vat vol woede, verdriet, extase, pijn, vreugde, kortom een hyper-emotioneel, hoogsensitief wezen dat van haar hart geen moordkuil maakt. Nadat ze de dagboeken van onder meer Susan Sontag, Doeschka Meijsing en Mensje van Keulen heeft ontdekt, schrijft ze als een bezetene op wat ze allemaal denkt en ervaart, ook als het nergens op slaat, want dat lijkt de missie in dit boek: het leven in z’n volledige, emotionele uitgebreidheid neer te pennen, of het nu gaat over jeugdtrauma’s of over haarverlies vanwege de chemo. Vandaar ook al die lijstjes met aandoeningen, opsommingen van angsten, overbodige mededelingen, interrupties, dan weer gevolgd door kreten als ‘dit klopt niet’ of ‘overbodig stuk dit’. Je zit kortom heel dicht op de dynamiek van het schrijven die in dit geval ook de dynamiek van het denken is. Het heeft allemaal wat weg van écriture automatique, zij het dat het hier geen literair pro­ce­dé maar een existen­tiële behoefte aan expressie betreft.

Allemaal echt, doorleeft en pijnlijk

‘Ik houd niet van algemene taal, van die nageprate zinnen waar van alles onder ligt en je de eventuele pijn en verdriet maar moet raden of niet verder naar moet vragen omdat het te groot is.’ Voor haar moet het dus allemaal echt, doorleefd en pijnlijk zijn. Ik vind dat een dubieus literair advies maar aan literaire mores heeft ze zo te zien lak: ze sleurt de lezer door haar alledaagse ­leven.

Naar aanleiding van haar vorige boek Het is maandag vandaag schreef ik: ‘Het is maandag vandaag brengt een hedendaags soort crisis in beeld, een ontwrichting tussen de individuele behoeften van de mens en zijn sociale opdracht om om te gaan met anderen.’ Dat geldt ook wel voor Vrouw doet dit, dat maar er is meer: het brengt ook de schreeuwende behoefte in beeld om verstaan te worden, om lezers te trekken die niet in een hoekje met een boekje zitten, maar die naar je luisteren. Een schreeuw om aandacht: ‘het leven jongens!’

Neus op de feiten

Vrouw doet dit, dat is een extreem voorbeeld van wat veel literatuur heden ten dage wil zijn, anders dan vroeger: niet langer de lezer betoveren maar hem direct aanspreken, hem niet naar het verfijnde rijk van de verbeelding trekken maar met zijn neus op de feiten duwen. Het belichaamt misschien wel een ommezwaai in het literaire denken. Ik, ouderwetse liefhebber van fictie, ben benieuwd waar die cultus van het persoonlijke allemaal toe leidt.

Sytske Frederika van van Koeveringe
Vrouw doet dit, dat
Atlas Contact; 320 blz. € 22,99