Rozemarijn van ’t Einde houdt een kwetsbaar pleidooi voor christelijk klimaatactivisme

Rebelleren voor het leven
Een dominee in actie voor klimaatrechtvaardigheid
Rozemarijn van ’t Einde
224 blz., € 20,99
★★★★

De auteur

Rozemarijn van ’t Einde is theoloog en criminoloog, en werkt bij het Leger des Heils als geestelijk verzorger. Ze is ook klimaatactivist – of ‘scheppingsactivist’ zoals ze zichzelf noemt – en ze doet mee met acties van Extinction Rebellion en Christian Climate Action.

De thematiek

In Rebelleren voor het leven beschrijft Van ’t Einde haar persoonlijke ervaringen als actievoerder tegen klimaatverandering. Dat levert vlot geschreven verhalen op over creatieve acties van burgerlijke ongehoorzaamheid, zoals het bezetten van een weg of het ophangen van een spandoek. Maar ook verhalen over stress, over agressieve omstanders en hardhandige arrestaties door de politie. En het bevat tips: hoe bereid je je voor op een geweldloze actie, hoe blijf je ontspannen, hoe ga je met de politie om, enzovoorts.

Tussen deze spannende verhalen door deelt Van ’t Einde haar motivatie om dit te doen, en daar draait dit boek eigenlijk om. Ze vertelt over haar eigen wanhoop als ze hoort hoe slecht het gaat met het klimaat. Over haar gevoel van onmacht als ze het gebrek aan urgentie ziet in de politiek. Over de passiviteit van veel kerken rondom de klimaatcrisis, terwijl het toch – daar spreekt haar geloof – om Gods schepping gaat?

Dat alles schrijft ze niet drammerig maar kwetsbaar op. En ze is kwetsbaar. De auteur heeft een chronische ziekte waardoor de demonstraties regelmatig te veel van haar lijf vragen. ‘Kun je het actievoeren niet beter aan anderen overlaten?’, hoort ze geregeld. Echt heftig wordt het als politieagenten haar tijdens een actie zo hardhandig aanpakken dat ze instort, en haar vervolgens uitlachen als ze alleen nog maar kan kruipen. Ze heeft maanden nodig om fysiek en psychisch te herstellen. Maar haar woede over het onrecht wint het steeds weer.

Heilige woede

Over die woede en dat onrecht: ze dwingt zichzelf om daar steeds weer bij terug te komen. Ze zegt daarover “Je moet jezelf ervoor ingraven, je vasthouden aan feiten waar je zelf ook liever van wegkijkt”. Elders spreekt ze over ‘rouwen’. Ze houdt bijvoorbeeld met andere actievoerders stiltemomenten waarbij ze klimaatslachtoffers herdenken. En in persberichten klaagt ze niet alleen aan, maar benoemt ze ook haar eigen gevoelens van machteloosheid en angst. Zo laat ze zien dat haar klimaatactivisme in feite voortkomt uit een gedisciplineerde manier van kijken naar wat mis is in deze wereld.

Kenmerkend citaat

“In de cel naast mij wordt een vrolijk deuntje gefloten, ik meen de stem van Marc-Siebren (Kwadijk, red.) te herkennen. Een andere mederebel wordt door de cellengang geleid, de hulpofficier trekt langs celdeuren, verkondigt aan ieder de grond van arrestatie, en vraagt of je een advocaat wilt. Mensen worden af en aan naar hun verhoor geleid… Op geen andere plek voel ik me zo dicht bij God als na een arrestatie. Zo dicht bij mijn roeping als mens, als christen, als aardbewoner. De uren in mijn zachtgele cel zijn een cadeau, een moment waar ik de rust vind om te bidden, om me gedragen te weten.”

Reden om dit boek niet te lezen

Van ’t Einde pleit ervoor om niet weg te kijken van de ellende. Tegelijkertijd komen de details rondom die klimaatellende in dit boek niet echt uit de verf: de spannende acties waar ze aan mee heeft gedaan staan centraal. En als je een theologisch perspectief op vreedzaam actievoeren of op de milieuproblematiek wilt lezen, zal je hier helaas ook weinig houvast vinden. Verder dan wat morele oproepen op grond van twijfelachtige Bijbelse exegese komt ze niet.

Reden om dit boek wel te lezen

Maar ach, daar zijn genoeg andere boeken voor, en zijn de feiten niet voldoende bekend? Rebelleren voor het leven is een aanstekelijk relaas over hoe je niet bij de pakken neer hoeft te zitten, maar je frustratie of wanhoop kunt omzetten in haalbare en vreedzame acties die toch echt invloed hebben. Misschien is dat wel de belangrijkste boodschap van dit boek: je hoeft geen radicale anarchist te zijn om succesvolle acties te voeren voor het klimaat. Als een gewone dominee het kan, kan jij het ook.