Mariana Enriquez situeert amusante horror te midden van de perverse welgestelden van Argentinië

Kun je een serieuze zaak als de Vuile Oorlog in Argentinië gebruiken voor een horror­roman? Mariana Enriquez lukt dat heel goed.

Argentinië, 1978. We zitten midden in de Vuile Oorlog. ­Juan, een jongeman van 28, heeft de onhandige eigenschap dat hij overal op straat ‘echo’s van overledenen’ ziet. Een paar jaar eerder waren dat meestal slachtoffers van verkeersongevallen of mensen die zelfmoord hadden gepleegd, nu zijn het vooral mensen die door de militaire dictatuur ontvoerd en vermoord zijn.

Zo vermengt Ons deel van de nacht horror met de recente gewelddadige geschiedenis van Argentinië. Het boek gaat over een naargeestige sectie die ‘de Duisternis’ vereert, maar ook over de Vuile Oorlog, waarin 30.000 mensen verdwenen.

Eerder verscheen van de Argentijnse journalist en schrijver Mariana Enriquez (1973) al een bundel met uitstekende literaire horrorverhalen, waarin zeer Argentijnse meisjes en jonge vrouwen de hoofdrol speelden. Nu is er deze roman van onbescheiden omvang: 670 pagina’s.

Occulte ceremonies

Juan is de tragische held. Hij kan niet alleen overledenen zien, hij is ook een medium dat de Duisternis tijdens occulte rituelen kan oproepen. Juan heeft ernstige gezondheidsproblemen die samenhangen met zijn rol als medium, hij moet om de haverklap in het ziekenhuis worden opgenomen en operaties ondergaan. In de occulte ceremonies waarin hij de voorganger is en waarin mensen geofferd worden, is Juan zelf ook een soort slachtoffer. Al sinds zijn jeugd wordt hij als medium gebruikt en misbruikt door de Orde, een geheime sekte die geleid wordt door rijke Argentijnse families. Tragisch is daarnaast dat zijn zoontje van zes ook is voorbestemd om een medium te worden.

In de rituelen van de Orde verschijnt de Duisternis als ‘zwart licht’, ‘donkerder dan de nacht’, ‘vloeibaar, of eigenlijk glanzend’. Wat doet denken aan H.P. Lovecraft, die in het verhaal De kleur die uit de hemel viel een kleur opvoert die niemand ooit eerder zag. Neemt het onzegbare bij Lovecraft de gedaante aan van een onvoorstelbare kleur, bij Enriquez is het onzegbare een onvoorstelbaar donkere duisternis.

Vallei van de gehangenen

Hoe Enriquez die andere wereld waar de sekte mee in contact treedt beschrijft, herinnert aan het surrealisme van een eeuw geleden. De Duisternis is niet alleen een godheid, maar ook een gebied dat buiten onze werkelijkheid ligt, met een bos van handen en velden bedekt met menselijke torso’s en beenderen. Er is ook een Vallei van de Gehangenen, waar mannen en vrouwen ondersteboven aan hun voet zijn opgehangen.

Enriquez brengt in vorm de nodige afwisseling aan. Het verhaal begint als een roadmovie, daarna volgen indringend beschreven rituelen. Een episode speelt in Londen in de hippietijd, in een ander hoofdstuk doet een journaliste verslag van de vondst van een groot massagraf. Ze gaat op zoek naar het bizarre verhaal daarachter. Een volgende passage gaat over een huis dat vanbinnen vele malen groter is dan vanbuiten, met vertrekken waar je in kunt verdwijnen. Dat huis kan zelf ook verdwijnen trouwens.

Veel van die episodes zijn erg uitgesponnen. Voor hardcore liefhebbers van horror hoeft dat geen probleem te zijn: die houden van omvangrijke boeken. Stephen King schrijft ook graag van die dikke turven. En daarmee is meteen de belangrijkste invloed genoemd. Enriquez doet daar zelf ook niet moeilijk over: in interviews zei ze dat Stephen King wat haar betreft de Nobelprijs voor literatuur zou moeten krijgen.

Aantrekkelijk aan deze roman is de couleur locale. Zoals de boeken van King heel Amerikaans zijn, zo is dit boek heel Argentijns. Met van die typisch Argentijnse rijke families, met veel aandacht voor de sfeer van het subtropische noorden van het land, en ook flink wat ruimte voor het bijgeloof van de armere Argentijnen. Dat die een heilige vereren die San La Muerte heet (Sint De Dood) lijkt misschien een verzinsel van Enriquez, maar nee, die San La Muerte blijkt echt te bestaan: een geraamte uitgedost als heilige.

Geperverteerd systeem

Argentinië heeft een lange traditie van ‘fantastische literatuur’, van schrijvers die bovennatuurlijke elementen een belangrijke rol laten spelen in hun verhalen en romans. Romans en verhalen die vaak richting horror gaan. In Nederland kennen we vooral Borges en Cortázar, maar de lijst is veel langer. Enriquez kent die literatuur ook goed. Ze schreef eerder een mooi en intelligent boek over de belangrijkste vrouwelijke Argentijn in dat genre, de excentrieke Silvina Ocampo (1903 -1993); auteur van meesterlijke, bizarre verhalen, over kleine kinderen die gruwelijke misdaden begaan, mensen die zichzelf gedeeltelijk opeten en vrouwen die zich toegang verschaffen tot de dromen van hun partners.

Deze Argentijnse fantastische literatuur van de vorige eeuw werd vooral beoefend door schrijvers uit rijke milieu’s. Silvina Ocampo en haar man, de hier ook wel enigszins bekende schrijver Bioy Casares, hoefden in hun leven nooit te werken. Ze hadden verschillende landhuizen en stadsvilla’s en alle tijd om te lezen, te schrijven en over literatuur te praten.

Dat milieu van zeer welgestelden speelt in deze roman een belangrijke rol. Het is een pervers milieu, dat mede verantwoordelijk is voor de Vuile Oorlog van de militaire dictatuur. Dat er tijdens de rituelen van de Orde mensen worden geofferd, gebeurt niet omdat de Duisternis daarom vraagt, maar omdat de leiders van de sekte bedacht hebben dat het zo zou moeten. De mensen die geofferd worden, zijn door militairen ontvoerd.

Hier doet zich misschien een probleem voor. Horror is, hoe serieus je het ook wilt nemen, vooral ook een vorm van amusement. Schrijven over de Vuile Oorlog daarentegen is een heel serieuze zaak. Kun je die twee wel met elkaar vermengen? Of hebben we hier te maken met slechte smaak?

In dit geval werkt de combinatie van fantasie en werkelijkheid perfect. Het boek beschrijft een geperverteerde religie, maar het gaat ook over een geperverteerd sociaal en politiek systeem.