‘Leave no traces’ rekent af met het communistische verleden van Polen

Regie Jan P. Matuszynski
Met Tomasz Zietek, Sandra Koreniak, Jacek Braciak
★★★

Het is de vraag waarom pas veertig jaar nadat de Poolse politie een tiener vermoordde op een bureau in Warschau, een film over de zaak verschijnt. Maar feit is dat het groots opgezette Leave No Traces een historisch onrecht onder de ogen brengt van een internationaal publiek.

Grzegorz Przemyk is achttien jaar als hij in 1983 op straat wordt opgepakt omdat hij stoeit met een vriend en vervolgens weigert zijn identiteitsbewijs te geven. Dat hoeft hij wettelijk niet, want het land verkeert niet meer in een staat van beleg. Op het politiebureau wordt hij zodanig afgetuigd dat er van alles in zijn onderbuik scheurt. Een paar dagen later is hij dood.

Afrekening met het verleden

Leave No Traces laat vervolgens in detail zien hoe het staatsapparaat er alles aan doet om de agenten uit de wind te houden en iedereen om Przemyk heen in diskrediet te brengen. Vooral Jurek, zijn goede vriend en mede-arrestant, die getuige was van de mishandeling. Z’n lengte van 2,5 uur gebruikt de film om ons te laten zien hoever de systemische rot ging.

Het probleem is dat de voorstelling wel erg eenzijdig wordt. Het kan natuurlijk zo zijn geweest dat alle apparatsjiks bordkartonnen drones waren die gewetenloos de staat verdedigden, zonder enig ethisch besef of empathie. Maar heel waarschijnlijk klinkt dat niet. In dat licht voelt Leave No Traces als een afrekening met het communistische verleden, even los van de misdaad die is begaan. Je kunt ook zeggen dat het waardevol is dat men nu, anno 2022, dat verleden eindelijk in de ogen durft te kijken.