Laagje voor laagje wordt hier het Johannes-evangelie ontdekt

Van liefde gesproken - Miniaturen bij Johannes
Sytze de Vries
Skandalon, 224 blz. € 22,50
★★★

De schrijver

Theoloog Sytze de Vries (1945) is een bekend schrijver van kerkliederen en dichter. Hij presenteerde tien jaar het radioprogramma Lied van de week (NCRV) en werkte als predikant, onder meer in de Oude Kerk in Amsterdam. Sinds 2006 werkt hij als freelance theoloog vanuit de werkplaats De Vertaalslag. De Vries schreef tientallen boeken met gedichten, kerkliederen en overdenkingen.

Het thema

In dit boek poogt De Vries het Johannesevangelie te ontrafelen. Johannes is het vierde evangelie in de Bijbel dat verhaalt over leven, dood en opstanding van Jezus. Een ‘ontdekevangelie’ met de structuur van bladerdeeg dat je laagje voor laagje dient te pellen en waarop De Vries zijn predikantenleven lang studeerde. Met de neerslag daarvan in de vorm van honderd miniaturen hoopt hij aan te zetten tot denken, studie, gesprek en persoonlijke meditatie. De overdenkingen leidden tot diverse liederen die ook in het boek zijn opgenomen.

Uitwerking

Wie is Christus en hoe kun je hem ontmoeten? Het was zowel voor Jezus’ volgelingen als voor De Vries de centrale vraag. Christus wordt vooral zichtbaar in de mensen die Jezus een-op-een ontmoet in zijn verschijningen: Nikodemus, de Samaritaanse vrouw, een lamme, een blinde. Ontmoetingen waarna je niet ‘gewoon’ verder gaat. Het verrijkende zit hem erin dat Jezus alles op de ‘kaart van liefde’ zet, de liefde heeft als krachtbron, te herkennen in wat later kerkvader Augustinus schreef: ‘Heb lief en doe wat je wilt’.

Jezus blijkt volgens De Vries meer dan we ons realiseren iemand die de wetten, teksten en geschiedenis van het Joodse volk goed kende, die de regels steeds bevraagt en zich richt op de geest, de mens erachter. Het verklaart waarom De Vries steeds teruggrijpt naar de grondtekst en het Oude Testament, de context waarin Jezus opgroeide. Wanneer Jezus tegen de Samaritaanse vrouw bij de put zegt dat ze al vijf mannen heeft gehad en dat haar huidige man niet haar wettige echtgenoot is, gaat dit niet over een mannenverslindster, maar slaat dit (voor ‘iedereen die zijn Bijbel kent’) op de vijf eerdere tempels van de Samaritanen die niet meer bestaan. Jezus zegt dat zowel Samaria als Israël zonder eigen heiligdommen moet leren God te aanbidden. Voorbij heilige huisjes.

Treffende passage

“Ook ik kan openstaan voor de ontmoeting met de Levende, als ik mij bij mijn diepste naam wil laten kennen. Ook ik kan bij elk verwond mens herinnerd worden aan de wonden van Christus en hem daarin ontmoeten.”

Redenen om het boek niet te lezen

Het ontrafelen van dit rijke, mystieke evangelie door een poëtisch begaafde schrijver die hier lang op studeerde, maken de verwachtingen hoog gespannen. Helaas vallen de nieuwe inzichten wat tegen. Niks mis met de Vries’ betrokkenheid, maar veel uitleg blijft hangen in het hervertellen van een tekst in dezelfde of net andere woorden, cursief gedrukt of geaccentueerd, alsof het daardoor ineens meer inhoud krijgt. Vertalingen uit de grondtekst zijn naast leuk om te weten te weinig toepasbaar. Wat moeten we met het feit dat het ‘overleveren’ van Jezus aan de Romeinen door Judas ook met ‘tradere’, traditie, kan worden vertaald? Een ontdekking die de auteur opgetogen met uitroepteken vermeldt. Niet onwaar, maar niet iets waar je in meditatie los op kunt gaan of een preek op kunt bouwen.

Redenen om het boek wel te lezen

Voor gespreksgroepenleiders en predikanten kan dit boek meer historie en context bieden. Verder verrast De Vries af en toe met een inzicht. Bijvoorbeeld dat het misschien moeilijker is je de voeten te laten wassen – zoals Jezus liet doen – dan die van anderen te wassen. De vertaalslag naar de liederen raken meer het hart, door De Vries’ bekende dichterlijke, persoonlijke vorm. Zoals in het lied over Lazarus die door Jezus is opgewekt uit de dood. ‘Mijn ogen wennen langzaam aan het licht / Nog zie ik niet waarheen, waarom / maar hoor die luide stem vol overwicht / die wil dat ik naar buiten kom’. Interessant te zien wat De Vries tot zijn liederen inspireerde, maar voor de lezer blijft het wat mager.

Lees ook:

Overal een lied bij

Dichter, predikant en schrijver Sytze de Vries liet oude en nieuwe liederen van zijn hand bundelen. In de Utrechtse Domkerk blikt hij terug op zijn oeuvre aan de hand van vier liederen.