Klaus Mäkelä raakt aan perfectie in duistere Sibelius en verrassend lichte Mozart

Mäkelä, Mozart en Sibelius
Concertgebouworkest
★★★★★

Kan een concert ooit perfect zijn? Bijna nooit, zeker niet als dat concert het eerste in een reeks is en iedereen op het concertpodium nog wat in de aftastfase zit. Maar het Concertgebouworkest (CO) kwam woensdag heel dicht bij dat onbereikbare in een programma dat op papier even origineel als schier onverenigbaar leek. Want wie laat nou het Requiem van Mozart voorafgaan door de Vierde symfonie van Sibelius?

Het idee kwam uit de koker van Klaus Mäkelä, die pas in 2027 officieel chef-dirigent wordt, maar nu nog artistiek partner is van het CO. Dat de jonge Fin nog lang geen chef is, maakt de goegemeente kennelijk geen snars uit. Die wil hoe dan ook dit dirigeerwonder horen en zien, en dus was het Concertgebouw wederom stampvol. Die uitpuilende zaal hoorde een verbijsterend goede Sibelius, en een Mozart die verrassend vederlicht van tred was.

Sibelius op zijn weerbarstigst

Sibelius is in zijn Vierde symfonie op zijn weerbarstigst. Hij had problemen met geld, sigaren, drank, keelkanker, en grote twijfels over de weg die de klassieke muziek rond 1910 was ingeslagen. Uit dit alles kwam een duistere, psychologische symfonie voort die werkelijk met niets te vergelijken is. Het CO zette het werk in hun 134-jarige bestaan slechts zes keer op het programma – voor het eerst in 1913 en meest recent in 2017.

Met de Fin aan het roer krijgt de ondergewaardeerde Sibelius in Amsterdam wellicht eindelijk de status die hij verdient. Soeverein leidde Mäkelä het orkest door het weerbarstige landschap, waarin lage strijkers een schitterende hoofdrol vervulden. De dirigent dwong concentratie af bij musici én bij de bezoekers, die opvallend geluidloos toehoorden.

Mäkelä liet de muziek in de gedurfde pauzes virtueel doorklinken – een kunst op zich. In het bizarre weefsel van thema’s die nergens heen lijken te gaan, bleef soms een eenzame klarinet of hoorn over. De vele vervaarlijke inzetten na die pauzes lukten allemaal grandioos. En de fluwelen cellogroep, subliem aangevoerd door Gregor Horsch, vormde een prachtige basis onder dit originele, muzikale landschap. Terwijl we nog ademloos waren tijdens het applaus, klopte Mäkelä een paar keer bewonderend met zijn hand op de dichtgeslagen partituur.

Eerbiedig erfgenaam van Nikolaus Harnoncourt

Hield Mozarts dodenmis na al deze prachtige duisternis stand? Absoluut. En hoe paradoxaal het ook klinkt, het Requiem verzachtte het gevoel dat na Sibelius was blijven hangen. Het werd een dodenmis die een en al piëteit ademde. De Fin toonde zich hier een eerbiedig erfgenaam van Nikolaus Harnoncourt. Geen vibrato, klassieke orkestopstelling, felle accenten.

Met een subliem solistenkwartet – waarin Sabine Devieilhe en Julian Prégardien schitterden – en een puntig, zuiver en helder zingend Nederlands Kamerkoor bereikte Mäkelä vaak de ultieme balans tussen de groepen. Zoals in de fuga Quam olim Abrahae, die zelden zo lichtvoetig heeft geklonken. Sinds Harnoncourt ervaarden we Mozart bij het CO niet vaak als zó nieuw en verfrissend.

Vrijdag maken koningin Máxima, beschermvrouwe van het orkest, en prinses Beatrix voor het eerst kennis met Mäkelä’s meesterschap. Ze zullen net als iedereen verbaasd zijn.

Nog te horen vrijdag en zaterdag (dan alleen Sibelius). Zie concertgebouworkest.nl.

Lees ook:

Klaus Mäkelä maakt met Mahler een historische vuurdoop in Amsterdam

Het was vrijdag geen inauguratieconcert, want Klaus Mäkelä begint pas in 2027 officieel als chef-dirigent van het Concertgebouworkest (CO). En toch was dit in alle opzichten verbluffende concert óók een inauguratie.