In ‘Things Fell Apart’ op zoek naar de oorsprong van de ‘culture wars’

Het is de meeste Nederlanders waarschijnlijk ontgaan, het feit dat een deel van Amerika vorig jaar doordraaide toen bekend werd dat de M&M-figuurtjes die reclame maken voor het chocolademerk een iets ander uiterlijk kregen. De hoge hakken van de groene M&M werden omgewisseld voor een paar gympen en de bruine M&M kreeg in plaats van stiletto’s een setje blokhakken.

Een simpele make-over? Niks daarvan, raasde de rechtse commentator Tucker Carlson van Fox News. Het is het zoveelste geniepige plan van links, en van ‘woke’, die de Amerikanen hun ‘sexy’ M&M’s willen ontzeggen. Amerikaanse media bestempelden de ophef al snel als de zoveelste slag in de Amerikaanse ‘culture wars’ − de strijd tussen verschillende groepen in de maatschappij die hun eigen waarden en kijk op de wereld willen zien zegevieren.

Waar de cultuuroorlogen vroeger vooral werden uitgevochten rondom thema’s als abortus of rechten voor lhbti’ers, kan het tegenwoordig dus ook gaan over de aantrekkelijkheid van een chocolaatje. Hoe is het ooit zover gekomen?

Hoe zijn ze begonnen?

Dat is de vraag die centraal staat in Things Fell Apart, geesteskind van de Britse schrijver, radioman en podcastmaker Jon Ronson. Met zijn droge humor en ijzersterke vertelkunst loodst hij de luisteraar langs de cultuuroorlogen van toen en nu, alsmaar met dezelfde vraag in het achterhoofd: hoe zijn ze begonnen?

In acht afleveringen, van elk een halfuur, zoomt Ronson steeds in op een andere cultuurstrijd, en spoelt hij terug naar het moment waarop de eerste schoten werden gelost. Met zijn zachte stem en ontwapenende persoonlijkheid, in de trant van Louis Theroux, weet hij iedereen zo op hun gemak te stellen dat ze hun verhaal maar al te graag willen delen.

Zo beland je als luisteraar op de bank bij de huisvrouw die in de jaren zeventig het voortouw nam in de strijd tegen ‘ongeschikte’ (lees: niet-christelijke) lesstof, de avant-garde filmmaker die een onverwachte rol speelde in het abortusdebat en de medewerker van een kinderopvang die tot haar schrik beschuldigd werd van ‘satanisch ritueel misbruik’. Hoewel de meeste verhalen zich in de Verenigde Staten van de jaren zeventig, tachtig en negentig afspelen, klinken ze bekend in de oren.

Het midden houdt geen stand

De naam van de serie zinspeelt op de beroemde dichtregel van de Ierse dichter William Butler Yeats: Things fall apart; the centre cannot hold (Alles valt uiteen; het midden houdt geen stand). Volgens Ronson is dit de beste omschrijving van de tijd waarin we nu leven. Een tijd waarin het niet ongewoon is dat relaties en vriendschappen uiteenvallen in een steeds verder gepolariseerde wereld. En hoe dat soms gebeurt door de meest absurde onderwerpen.

Things Fell Apart, een podcast van BBC Radio 4, is te beluisteren op alle podcastplatforms.