In Muilperen beent Maria Stahlie haar personages genadeloos én vol mededogen uit

In deze uitwaaierende, doorwrochte psychologische roman vol grote en kleine geschiedenissen toont Maria Stahlie wederom haar inzicht in onmacht en onvermogen.

Een luxe appartement in Brussel, een stel bevoorrechte twintigers dat een feestje viert. Vanaf hun jongste jaren hebben ze te horen gekregen dat ze bijzonder zijn, geldzorgen kennen ze niet, hun paden zijn altijd financieel geëffend door welwillende ouders, de lucht is dik van de verwachtingen, van de ambities. Ze willen werk doen dat ­ertoe doet, opstoten in de wereld van de culturele en maatschappelijke elite, maar, zo luidt het motto van de nieuwe roman van Maria Stahlie naar een citaat van bokser Mike Tyson: Everyone has a plan until they get punched in the mouth.

Hoofdpersoon Lisette Wigman, ook op het feestje maar er zich een buitenstaander voelend, is een oude bekende. In het oeuvre van Stahlie, in 2005 onderscheiden met de Annie Romeinprijs (later de Opzij Literatuurprijs), duiken personages vaker in meerdere romans op. Het is een hecht bouwwerk, dat oeuvre, toch vormt iedere roman een eigen universum, met innemende personages die vaak wat onmachtig in het leven staan.

In Boogschutters, uit 2008, was Lisette een sprankelende, doch niet zorgeloze puber, dochter van hoofdfiguur Alex Wigman.

Alleenstaande moeder met een afgebroken studie

In Muilperen is ze een tobberige vijfentwintigjarige, een alleenstaande moeder met een afgebroken studie medicijnen en een niet-geplande peuterzoon, maar wel een met een riant vangnet: op de bank staat een half miljoen euro (een erfenis), haar moeder rent voor haar de benen onder de kont vandaan en haar vader stelt zonder morren zijn schrijvershuis in Amsterdam ter beschikking als ze besluit naar de hoofdstad te verkassen om haar leven vlot te trekken.

Van verwend prinsessengedrag is geen sprake, dat maakt Stahlie mooi inzichtelijk in deze breed uitwaaierende en psychologisch doorwrochte roman: iedereen kan op een dood spoor terechtkomen, soms is daar veel voor nodig, soms ook verrassend weinig. Wat Lisette nekt is een bruut verbroken relatie, alsmede een onoverkomelijke afkeer voor de geuren die zieke mensen uitwasemen die haar het studeren onmogelijk maken.

In een poging haar uit het moeras der apathie te trekken regelt een vriend een baantje voor haar bij een kliniek in Miami, maar de misère die daar aan Lisette voorbij trekt is te groot, te rauw. Even weet ze zich te herpakken, als ze in een boek dat vertelt hoe men het hoofd kan bieden aan pijnlijke teleurstellingen op een zinnetje stuit dat een streep zet onder haar ‘desolate gedachtenkronkels’: Just suck it up and move on! Zo eenvoudig is het dus, denkt ze dan. Maar ja, dan deelt het ­leven een volgende, nog rakere muilpeer uit.

IJzersterk deel trouwens, deze Amerikaanse episode, vol krachtige beschrijvingen van de Coral Gables waar de abject rijken vertoeven, en van Downtown Miami waar duizenden verschoppelingen leven zonder een dak boven het hoofd. Verslaafden, psychiatrische patiënten, vluchtelingen, illegalen, aan lager wal geraakte werklozen: ‘Als ze moesten pissen, dan pisten ze op straat. Als ze moesten poepen, dan poepten ze op straat. Ruzie. Seks. Alles onder de blote hemel en alles onder de onpartijdige Floridazon.’

Van wanstaltige overdaad tot totale uitzichtloosheid, op beide plaatsen heerst de waanzin en gelukkig is niemand.

Mensen die hardhandig kennismaken met de duistere kanten van het leven

Stahlie heeft haar roman ruim opgezet, Muilperen is een boek vol grote en kleine geschiedenissen van mensen die hardhandig hebben kennisgemaakt met de duistere kanten van het leven: van een verslaafd, straatarm meisje met een huiveringwekkend verleden dat voor een abortus bij de kliniek in Miami aanklopt (een misselijkmakende ­scène, met complimenten aan de schrijfster) en een rijk joch dat vereenzaamt in de steriele bubbel die zijn moeder rondom hen heeft opgetrokken, tot een bejaarde, agressieve man die door zijn Amsterdamse buurtbewoners angstvallig wordt ontweken. Mooie karakterstudies zijn het, Stahlie beent haar personages genadeloos maar tegelijkertijd vol mededogen uit.

Naar het einde toe krijgt Muilperen iets thrillerachtigs als Lisette een obsessie voor haar obscene buurman opvat. De man boort een bijna wellustig aanvoelende bloeddorst bij haar aan, haar anders zo passieve houding wordt weggevaagd door een ‘stormwind in haar hoofd’. Stahlie zet alle zeilen bij om de vergaande acties van Lisette te verklaren, licht haar hersenpan en schijnt met een groot zoeklicht naar binnen.

Waarom ze de confrontatie aangaat met die oude duivel mag bij haar omgeving vragen oproepen, wij kennen haar beweegredenen.

Maria Stahlie
Muilperen
Querido;
432 blz. €23,99