Housewitz is een uniek, tragikomisch portret van een Holocaust-overlevende

Housewitz
Regie: Oeke Hoogendijk
★★★★

Met speelfilms wil het niet zo vlotten in Nederland, maar met documentaires des te meer, zo bewijst Oeke Hoogendijk met Housewitz. De regisseuse die eerder op schitterende wijze verschillende, botsende partijen vastlegde in Het Nieuwe Rijksmuseum en, vrij recent nog, De Schatten van de Krim, portretteert in Housewitz haar eigen moeder. Het levert een uniek, tragikomisch portret op van een Holocaust-overlevende én van een moeder-dochterrelatie.

Lous Hoogendijk-De Jong heeft al tientallen jaren haar huis niet verlaten. Ze heeft een straatfobie en, zo zegt ze zelf, een ‘sociofobie’. Als Joods meisje werd ze opgepakt en gedeporteerd naar nazi-concentratiekampen. Haar vader en broer, met wie ze een hechte band had, werden vermoord. Op hoge leeftijd lijdt Lous aan slapeloosheid, angsten en paniekaanvallen. Haar leven speelt zich af in de woonkamer waar ook haar bed staat en waar ze ’s nachts, in gezelschap van haar kat, naar het tv-programma Die schönsten Bahnstrecken kijkt. Treinrails en nog eens treinrails. Lous reist veilig vanuit haar woonkamer de hele wereld over.

Uniek is hoe in de film tragedie en komedie in elkaar grijpen. Housewitz toont hoe oorlogsgruwelen bezit van iemand hebben genomen en hoe de oorlog ook zijn weerslag heeft op de volgende generatie. Maar Lous is ook een eigenzinnige, kleurrijke vrouw die zelf haar haren knipt, een joekel van een kerstboom begroet als ‘snoekeltje’ en geregeld ‘kut met peren’ roept, wat erg op de lachspieren werkt. De film maakt je bewust van het feit dat de oorlog in haar diepste vezels zit. Je ziet haar ontreddering als ze over haar vader en broer praat, “waarom gingen zij dood en ik niet”. Maar je ziet ook hoe de hemel openbreekt als ze naar muziek van DJ Tiësto luistert. “Het is alsof je op de wolken loopt”, zegt Lous. Later fantaseert ze dat ze vleugels heeft en wegvliegt.

Er worden rond 4 en 5 mei veel oorlogsverhalen verteld, maar wat Hoogendijk laat zien, is ook om een andere reden uniek. Het is een heel intiem en persoonlijk portret van een getraumatiseerde moeder die geen kant op kan en die tussen de veilige vier muren van haar woonkamer wacht op haar bevrijding. Die zal uiteindelijk komen als ze in 2020 op 93-jarige leeftijd overlijdt. Haar dochter heeft zo’n vijftien jaar daarvan vastgelegd, eerst met een gewone camera, daarna op verzoek van haar moeder met een webcam. Het is een zeldzame, aangrijpende getuigenis van oorlogsleed en hoe dat doorwerkt.