Het geheugen weeft een onbetrouwbaar web van herinneringen

Met een mooie bloemlezing stelt Douwe Draaisma ideeën over het geheugen op de proef.

Op zijn 61ste kreeg Theo Thijssen ineens de onweerstaanbare drang om zijn jeugdherinneringen op te schrijven. Hij voorzag ze wel van een waarschuwing: voor de waarheid van die herinneringen kon hij niet instaan. Zo is hij nog geen vier als hij een zusje krijgt. Hij herinnert zich dat een aardige juffrouw, die hij ‘baker’ moet noemen, het huis binnenkomt, hem heel even een naakt baby’tje laat zien dat ze in haar ‘boezelaar’ heeft gestopt, en vertelt dat ze een kindje heeft gekocht. Het kan zo niet gebeurd zijn, schrijft Thijssen, maar hij zou er ‘nog een eed op durven doen’ dat het wel zo was.

Dit verhaal is opgenomen in de door filosoof en psycholoog Douwe Draaisma samengestelde bundel De ivoren cel. Uit de ruim driehonderd delen – dagboeken, memoires, brieven – die afgelopen jaren in de Privé-domeinreeks zijn gepubliceerd koos hij tachtig fragmenten met herinneringen aan bijzondere ervaringen en dramatische gebeurtenissen. Het levert een prachtige verzameling op, van de herinnering aan een ongewenste zoen (Sylvia Plath), de wraakneming op een kwelgeest (Graham Greene) en het bloederig ont­waken na een operatie (Tessa de Loo). Draaisma: ‘De fragmenten (...) dwingen ons afscheid te ­nemen van een paar ideeën over het geheugen die we koesteren om hun intuïtieve aantrekkingskracht, maar die toch niet kloppen­­.’