Eindelijk kan ook Nederland kennismaken met het wonderlijke oeuvre van Silvina Ocampo

De nu vergeten Argentijnse Silvina Ocampo schrijft bizarre verhalen vol wonderlijke beelden, en soms beeldschone zinnen.

Silvina Ocampo (1903-1993) behoorde tot een zeer rijke Argentijnse familie. Ze had heel haar leven personeel om zich heen en meestal stonden er meerdere huizen tot haar beschikking: stadsvilla’s, luxe appartementen, landhuizen.

En dus gaan haar verhalen voor een groot deel daarover. Over grote, geheimzinnige huizen, parkachtige tuinen, kindermeisjes, tuinmannen. Over hoe de rijke kinderen speelden met de kinderen van het personeel. Over kostscholen, trans-Atlantische passagiersschepen, dure kledingstukken, beeldhouwwerken, schilderijen, paarden, de zee.

Allerlei beelden en anekdotes, die herinneringen zouden kunnen zijn, worden in de verhalen van haar debuutbundel Vergeten reis (uit 1937) vervormd tot bizarre fantasieën. Er zitten gebeurtenissen in die je alleen in een droom kunt meemaken.

Soms surrealistisch, soms absurdistisch

De verhalen zijn ook één groot feest van stijlfiguren. Ongewone vergelijkingen, groteske details, overdrijving, omkering. Soms zijn ze ronduit surrealistisch, soms absurdistisch. In het prachtige titelverhaal ‘Vergeten reis’ probeert een klein meisje zich haar geboorte te herinneren. ‘Ze (...) fronste haar wenkbrauwen zoveel dat de grote mensen haar steeds maar weer onderbraken, zeiden dat ze haar voorhoofd niet zo moest rimpelen. Daarom kon ze nooit bij de herinnering van haar geboorte komen.’

Sommige verhalen gaan in de richting van magisch realisme. Bijvoorbeeld als twee meisjes met elkaar bevriend raken en daarna steeds meer op elkaar gaan lijken.

En dan is er ook nog de nodige zwarte humor en horror. Een welgestelde dame voelt tedere genegenheid voor haar dienstmeid als die een van haar kinderen vermoord heeft. Een andere vrouw ziet iedere nacht in de ramen van haar huis een vlammend mannenhoofd.

Waarom Ocampo al die beelden en herinneringen uit haar leven zo systematisch vervormde, weten we niet. Ze heeft dat nooit uitgelegd. Ze gaf ook nooit interviews.

Uit het werk van de schrijvers om haar heen – ze was bevriend met Jorge Luis Borges en getrouwd met Adolfo Bioy Casares en haar oudere zus Victoria schreef ook – weten we dat men in dat welgestelde Argentijnse highbrow milieu verzot was op bizarre anekdotes over van alles en nog wat.\

Elk woord staat op zijn plek

De verhalen in Vergeten reis zijn allemaal vrij kort en hebben een hoge informatiedichtheid. Elk woord staat op zijn plek, elk detail is betekenisvol. Het lijkt soms meer op poëzie dan op proza. Dat vergt veel van de lezer. Het komt geregeld voor dat je een zin nog een keer moet lezen om te begrijpen wat er staat.

Voor Nederland is deze vertaling een eerste kennismaking met het wonderlijke oeuvre van Ocampo. Dat de keuze hierbij is gevallen op dit grillige, excentrieke debuut is opmerkelijk. Ocampo scheef hierna nog een paar honderd verhalen. Het zijn juist een aantal latere verhalen geweest die haar in Argentinië beroemd hebben gemaakt. Die verhalen zijn al net zo vreemd en vervreemdend, maar minder weerbarstig, veel toegankelijker dan deze vroege verhalen, die door hun moeilijkheidsgraad zowel intrigeren als irriteren.

Ondertussen schrijft Ocampo ook beeldschone zinnen. ‘(...) ze waren vriendinnetjes geworden door hun gelach dat in telkens groter wordende kringen groeide, zoals de kringen op het water die ontstonden als ze steentjes in het meer van Palermo gooiden.’

Zo’n zin heeft eigenlijk het verhaal eromheen niet meer nodig.

Silvina Ocampo
Vergeten reis
(Viaje olvidado)
Vert. Jacqueline Visscher
Orlando;
144 blz. €18,50