Eén keer naar ‘Onrust’ luisteren en dan nooit meer, is een onverteerbare gedachte

Het is donker in het Zwolse Museum de Fun­datie. Donker en koortsachtig. De plek waar in andere tijden olieverf op doek hangt te wachten op zwijgende bezoekers – diepe frons, handen op de rug – voelt nu als een illegaal hiphopfeest. Flarden tekst, lichtflitsen, diepe bassen en stukjes film schieten even verleidelijk als angstaanjagend door slecht verlichte gangen. In een kleine ruimte zijn muren, plafond en vloer vol met teksten gekalkt.

Na een smalle doorgang sta je ineens oog in oog – en oor in oor – met het eigenlijke kunstwerk: twee beeldschermen, een geluidsinstallatie en dreigende muziek, waarin de snippers van zo-even allemaal terugkomen. Op een bepaalde manier doet het denken ‘Guernica’ van ­Picasso in museum Reina Sofía in Madrid: na de schetsen en opzetjes plots dat overweldigende meesterwerk dat de adem doet stokken.

Het voelt haast als een misdaad, een tekst citeren die bedoeld is te verdwijnen, maar het moet even: ‘Hoe kan het zijn dat ik al die teksten schrijf /en iedereen maar blijft zeiken over die Buiten Westen-tijd’. Dat slaat op de hoogtijdagen van Opgezwolle, Sticks’ oude groep, halverwege het vorige decennium. Het waren de laatste jaren vóór het streamingtijdperk. Als jonge fan moest je eindeloos in de spoelkeuken of supermarkt buffelen om albums als ‘Vloeistof’ en ‘Eigen wereld’ te kunnen kopen. Alleen daardoor al was de binding met die platen ijzersterk. Bovendien bracht je er maanden mee door; elke week nieuwe muziek kopen was onbetaalbaar.

Hoe anders is dat nu. Iedere vrijdag wachten tientallen nieuwe albums op Spotify, beschikbaar voor iedereen met een internetabon­nement. Dat doet onherroepelijk iets met de luisterervaring. Sticks merkte dat zelf ook. Hoewel hij als muzikant net zoveel tijd, moeite en liefde in zijn muziek steekt als vroeger, luistert hij nieuw werk van zijn favoriete artiesten vluchtig en oppervlakkig. Dat begon te wringen. Vandaar het idee zijn nieuwe album op een andere manier uit te brengen: in een museum, alleen daar, en nog tijdelijk ook. Na vier maanden verdwijnt ‘Onrust’ voorgoed.

Het project zet je aan het denken

Hoewel het nieuwe werk tot het duisterste behoort wat Sticks en producer Kubus ooit maakten, is het geen immense stijlbreuk. De beperkte levensduur van de muziek is de grootste meerwaarde. Het is opmerkelijk wat dat gegeven met je doet. Je luistert intenser dan je thuis zou doen, alles wil je in je opnemen. Soms dwalen je gedachten af, bijvoorbeeld naar die honderden albums die je de afgelopen jaren slechts terloops beluisterd hebt. Geconcentreerd luisteren kon altijd nog – al wist je diep van binnen dat het er nooit van zou komen.

Bij iedere afdwalende gedachte mis je een stukje van Onrust. Het resultaat is dat je eindeloos wilt blijven zitten. Weggaan is haast onmogelijk, de gedachte dat je daarmee definitief afscheid neemt, is onverteerbaar. De schijnbaar willekeurige volgorde van de liedjes maken het nog lastiger te vertrekken. Sommige nummers klinken twee keer achter elkaar, dan begint iets wat je nog niet gehoord hebt. Nooit weet je zeker of je alles tot je hebt genomen.

De tijd dat muziekliefhebbers een jaar lang honderd keer naar dezelfde vijf albums luisterden, komt waarschijnlijk nooit meer terug. Als dat al een probleem zou zijn, dan biedt Onrust geen duurzame oplossing. Het is ondenkbaar dat de museumsetting de nieuwe standaard wordt.

Het project zet je wel aan het denken. Mogelijk leidt het ertoe dat bezoekers ook thuis intensiever naar muziek zullen luisteren. Er eens rustig voor gaan zitten, elk detail proberen te ontdekken, en een dag later niet voor iets nieuws gaan, maar gewoon een ouwetje van een week geleden opzetten. Of van een half jaar – doe eens gek. De meeste muziek zal niet verdwijnen. Maak daar gebruik van.

Lees ook:

Sticks en Rico komen samen sterk terug

Rico en Sticks kunnen elkaar niet missen. Voor het eerst sinds ze tien jaar geleden stopten met Opgezwolle komen ze met een nieuw album. Als rapduo.