‘Een bijna versmorende liefde’, noteert Mensje van Keulen, net moeder, in haar smeuïge dagboek

In het derde deel van haar dagboek heeft Mensje van Keulen net een kind, en nog steeds een vol en wild leven dat ze geestig en smeuïg schetst vol sneren, hatelijkheden en idiote fratsen.

94 schriften schreef Mensje van Keulen sinds 1976 vol, dagboeken om de chaos in haar leven te ordenen, te ­bezweren. Na succesvol te zijn gedebuteerd met Bleekers zomer had ze moeite haar draai te vinden als schrijver, en collega’s raadden haar aan een dagboek te beginnen, bij wijze van vingeroefening. ­Persoonlijke ontboezemingen, ze waren niet bedoeld voor publicatie, maar toen haar uitgever haar voorstelde om, ter ere van haar zestigste verjaardag, het eerste jaar van haar dagboek uit te brengen, stemde Van Keulen in.

Alle dagen laat. Dagboek 1976, verscheen in 2006. Het is een verslag van haar rommelige leven vol liederlijke nachten met schrijversvrienden als Gerrit Komrij, Bibeb, Maarten ’t Hart en Maarten Biesheuvel. En van huwelijkse misère met jeugdliefde Lon van Keulen die niets ziet in haar kinderwens; het staat het schrijven van een nieuwe, grote roman in de weg.

Neerslag van een huwelijk. Dagboek 1977-1979 verscheen twaalf jaar later en bevat de aanloop naar de breuk tussen Van Keulen en haar man. Een huwelijk dat stukliep op de vrije seksuele moraal van de jaren zeventig. Hij ging vreemd en vond dat dat moest kunnen, voor de schrijfster was het een martelgang.

Bij aanvang van Moeder en Pen. Dagboek 1979-1983 is zoontje Aldo twintig dagen oud. ‘Een bijna versmorende liefde’, noteert Van Keulen in haar dagboek. ‘Tegelijkertijd is hij als een logeetje waar ik me af en toe geen raad mee weet’. Het zijn de laatste dagen van haar huwelijk, de ‘ander’ die maar tussen hen in blijft staan, Lons wrede verwijt dat zij zijn wens om kinderloos te blijven niet gerespecteerd heeft, dat ze zijn ontrouw aan zichzelf te wijten heeft, ze zet er een punt achter.

Een stiller soort verdriet

De grote, explosieve emoties waarmee het einde van hun relatie in het vorige dagboekdeel werd ingezet, hebben plaats­gemaakt voor vertwijfeling, voor sombere buien, een stiller soort verdriet. Van ­Keulen verhuist, het beangstigt haar, dat alleenstaande moederschap. Schrijven wil ze, maar er is ook die zuigende vermoeidheid die aan het jonge moederschap kleeft, bij haar nog eens versterkt door de nachten die ze doorhaalt, achter haar bureau en in de kroeg.

Een egoïst noemt Lon haar als ze zegt dat ze gek wordt als ze niet kan werken, volgens hem is de kleine jongen nu de baas. De drang om te schrijven, het zoeken naar de tijd ­ervoor, de rust en concentratie, het loopt als een rode draad door haar dagboeken, die een bijzondere plaats in haar oeuvre innemen.

Het werk van Van Keulen is stilistisch puntgaaf, weken kan ze schaven aan een ­enkele alinea, geen woord tolt in het lucht­ledige rond. Haar dagboeken zijn niet geschreven voor een publiek, het is rauw materiaal, ­direct en zeer intiem, maar aan alles is te merken dat dit de zielenroerselen van een schrijver betreft, zo soepel en licht zijn de zinnen.

‘En als hij het rondlult? So what’

Ze schrijft op dezelfde achteloze manier over haar onenightstands als over het terugvinden van een oorbel in het filter van een wasmachine: ‘Vannacht met ene Benno geslapen, die er weinig van terechtbracht maar dacht van wel. Ik had er ook helemaal geen trek in.’ Of, over een man die Fox heet: ‘Mooi is hij niet, maar hij was rustig, vriendelijk, een goede luisteraar. We deden het half op een stoel en verder op de vloer. Het had iets vanzelfsprekends. En als hij het rondlult? So what.’ Meer zinnen en gedachten worden aan deze mannen niet vuilgemaakt, passanten zijn het, luchtige avontuurtjes.

Moeder en pen heeft een andere dynamiek dan het vorige deel, het zijn Van Keulens eerste jaren met een kind. Ze adoreert het, bekijkt het met verwondering, ze sjouwt, speelt en danst, hondsmoe is ze en bang om nooit meer iets fatsoenlijks op papier te krijgen. Ze klaagt, natuurlijk, daar is een dagboek voor, maar zelfspot is nooit ver weg en Moeder en pen is ook geestig en smeuïg, zit vol sneren, hatelijkheden en idiote fratsen.

Komrij die op zijn hurken voor Van Keulens zoontje gaat zitten, een trek van zijn sigaar neemt en de rook in het snoetje van de jongen blaast, Ischa Meijer die de pink van een vriendin breekt, Theo Sontrop, vriend en uitgever, die haar een nieuw boekcontract onder de neus houdt en oppert haar te bezwangeren. ‘Ik gekscheerde maar wat. Zijn aardige vriendin Els B heeft zich laten steriliseren omdat hij geen kinderen wil. Sommige mannen!’ De nonchalance waarmee op dat soort strapatsen werd gereageerd in die jaren is veelzeggend, je kunt het je nu niet meer voorstellen.

Mensje van Keulen
Moeder en pen. Dagboek 1979-1983
Atlas Contact; 224 blz. € 24,99