De Wewelsburg moest het Vaticaan van de SS worden, maar het bleef bij een morbide droom

Evertjan van Roekel schreef een boek over de nazi-burcht Wewelsburg en de zweverige trekjes van Himmlers paramilitairen.

Bij de eliteridders van de SS hoorde een imponerend kasteel. Heinrich Himmler liet al snel na de machtsovername van de nazi’s zijn oog vallen op de driehoekige burcht Wewelsburg vlak bij Paderborn. Maar de grootheidswaan van de übermenschen had aan de bestaande bebouwing niet genoeg. Wewelsburg moest worden uitgebreid tot een soort Vaticaan van de SS, een complex met een diameter van bijna 1,3 kilometer omgeven door een muur met achttien torens en veertien toegangspoorten.

Zelf zagen de SS’ers het geplande megabouwwerk als het geografisch middelpunt van de nieuwe arische wereld. Het occulte en de daarbij horende symboliek waren ook nooit ver weg.

Het zeventiende-eeuwse kasteel staat prominent op de voorzijde van het boek Wewelsburg. De occulte kant van Himmlers SS van Evertjan van Roekel. De auteur is thuis in de materie. Hij studeerde rechten en holocaust- en genocidestudies, en schreef eerder Veldgrauw, over Nederlandse vrijwilligers bij de Waffen-SS.

Zelfs in games duiken nazi-zombies op

Een schrijver die zich waagt aan het onderwerp van Van Roekels jongste boek kan niet zonder een goed onderscheidingsvermogen, want de occulte kant van de nationaalsocialisten is een eigen leven gaan leiden in de naoorlogse populaire cultuur. Van vooral op sensatiebeluste cryptohistorische documentaires tot games en films, waarin zelfs nazi-zombies opduiken. De invloed ervan reikt tot in serieus bedoelde academische studies, constateert Van Roekel.

Zijn werk is niet het boek dat je op basis van het omslag en de aanbevelingen erbij verwacht. In plaats van een ingenieuze geschiedenis waarin de bruinzwarte jaren van het kasteel slim worden verweven met de mystieke kant van Himmler en zijn mannen krijgt de lezer die nu apart geserveerd: eerst de occulte kant van Himmlers SS uit de ondertitel, daarna de burcht uit de titel.

Van Roekel is niet erg op dreef als schrijver. Wewelsburg doet houterig en werkstukachtig aan. ­Stilistisch is het ook geen feest met constructies als ‘Een belangrijke context hiervan is […]’ en ‘Hierin ligt een belangrijke connectie met hoe de nationaalsocialistische beweging […]’.

Dubbelzinnige houding tegenover het occulte

De auteur maakt wel goed duidelijk dat in de beeldvorming het occultisme van de ­nazi’s groter is dan het in werkelijkheid was. Ja, diverse kopstukken zoals SS-leider Himmler waren er vatbaar voor en het regime investeerde fors in pseudowetenschap. Onderzoek moest bijvoorbeeld uitwijzen of het weer door magie kon worden beïnvloed en of occulte energie gebruikt kon worden voor wonderwapens. Ondertussen trokken SS-expedities naar de meest exotische oorden om de superioriteit van het arische ras te bewijzen.

Maar verder kwam er weinig van uitvoering van een esoterische agenda. Andere vooraanstaande nazileiders hadden een complexe en dubbelzinnige houding tegenover het occulte. Ze lieten zich vooral leiden door wat opportuun was op dat moment: soms uitten ze enige sympathie richting mystieke ideeën, maar als ze hinderlijk waren voor het machtsstreven en de stabiliteit van het bewind werden ze juist fel bestreden.

En de Wewelsburg als SS-Vaticaan? Zogenaamde untermenschen, dwangarbeiders uit een kamp vlakbij, moesten deze morbide droom verwezenlijken. Maar onder andere de aanvoer van bouwmateriaal werd na verloop van tijd een probleem. Waar Himmler eerder zo ongeveer carte blanche had gekregen voor zijn project, verdween het in de loop van de oorlog van de prioriteitenlijst van hooggeplaatste nationaalsocialisten. Het maakte ook duidelijk dat de macht van de SS niet onbegrensd was.

Evertjan van Roekel
Wewelsburg. De occulte kant van Himmlers SS
Spectrum; 222 blz. € 24,99