Berekende hartstocht

De roman ‘Aurora schrijft’ van H. M. van den Brink (1956) gaat over de schrijver Josep Pla (1897-1981) en zijn maîtresse Aurora (1910-1969). Pla is de grootste Catalaanse schrijver uit de geschiedenis, met romans, essays en journalistiek werk; in Nederland is hij vooral bekend van zijn dagboeken ‘Het grijze schrift’, vertaald in de Privé Domeinreeks.

Wie dat boek leest komt een fascinerende maar ook paradoxale globetrotter tegen van conservatieve snit, iemand die wist wat er te koop was in de wereld, maar die ook het modernisme van zijn tijd meed en zijn leven lang hunkerde naar een eenvoudig leven. Zo bezat hij geen auto, geen televisie, geen telefoon, kende hij mensen als Picasso, maar zag hij er niks in. Hij wantrouwde revoluties, ook die van de rechtse, dus potentieel geestverwante Franco, en hij cultiveerde, naast zijn journalistieke werk, een leven als boer.

In 1940 leert Pla in een visserskroeg de prostituee Aurora Perea Mené kennen, met wie hij een tijdlang samenwoont, tot zij getrouwd en wel naar Argentinië vertrekt. Op Pla’s aandringen blijven ze echter een sterk erotische briefwisseling onderhouden, waarvoor hij haar betaalt. Een bizarre, in zekere zin pornografische relatie die de stof vormt voor Van den Brinks roman.

Combinatie van distantie en vurige passie

H. M. van den Brink is een koele en beheerste schrijver, die opmerkelijk genoeg juist gepeperde onderwerpen als thema voor zijn boeken kiest. Dat gold bijvoorbeeld voor de roman ‘De vooruitgang’ en het dagboek ‘De dertig dagen van Sint Isidoor’, beide over het controversiële stierenvechten, het geldt ook voor zijn nieuwe ‘Spaanse’ roman ‘Aurora schrijft’; Van den Brink was begin jaren negentig correspondent in Spanje.

Die combinatie van distantie en vurige passie, die herinnert aan de nogal tegenstrijdige natuur van Josep Pla, levert een heel aparte mix op. Je proeft er de journalist en de romancier tegelijkertijd in.

Aurora moet Pla hebben begoocheld. Na jaren met haar te hebben samengewoond en ook daarna nog een tijdje met haar een liefdesrelatie te hebben onderhouden, vertrekt Pla op zijn oude dag naar Buenos Aires om zijn vroegere geliefde weer te ontmoeten en de lichamelijke liefde op te pakken.

Dat terwijl Aurora daar gewoon harmonieus met haar man woont, welke laatste zonder dat er een woord aan wordt vuilgemaakt van de ‘geheime’ brieven en de relatie op de hoogte lijkt te zijn, daar zelfs in zekere zin zijn medewerking aan verleent. Een bizarre ménage à trois die Van den Brink bijna zakelijk in de verf zet.

Geen ‘deus ex machina’

Hij beschrijft Pla als een schrijver die van puurheid houdt en die de in de hogere literatuur zo gebruikelijke metaforiek mijdt. Van den Brink zelf doet dat ook in zekere zin; deze driehoeksverhouding is wat het is, niet meer en niet minder. Hij kleurt haar niet in, maakt er geen drama van. Het is bijvoorbeeld opvallend dat in ‘Aurora schrijft’ de dialoog, die het kale verhaal moet verlevendigen, grotendeels ontbreekt, evenals de verduivelde metaforiek. Van den Brink beschrijft het geval als een casus, zonder het verhaal te romantiseren. Dat geldt ook voor de erotische scènes, met Aurora’s echtgenoot als onzichtbare getuige: “Even later zaten ze tegenover elkaar in het bad en waste zij voor de tweede keer die ochtend zijn voeten. Een daarvan, de rechter, zocht daarna zijn weg omhoog tussen haar benen en kwam, verder dan de vorige avond. Daarna troonde ze hem mee naar haar bed – hún bed, dacht Pla nog even maar dat vergat hij snel. Het katje hupte hen nieuwsgierig achterna. Aurora duwde het met één hand weg en drukte met de andere Pla nog dichter tegen zich aan.”

Je zou dit een boek vol berekende passie kunnen noemen; zelfs het geweldige onweer waardoor het huis van Aurora ongeveer instort en de drie in één kamertje worden samengedreven, wordt niet als een ‘deus ex machina’, een van de door Pla gehate literaire mechanismes, beschreven.

Van den Brink slaagt er met zijn koele, registrerende stijl in dit hele geheimzinnige gebeuren een glans van vanzelfsprekendheid te geven. Die hele relatie lijkt op wat ergens in dit boek van de zee wordt gezegd: aanwezig en ongrijpbaar.

Oordeel: Zakelijk, ongrijpbaar, bijzonder.

H. M. van den Brink
Aurora schrijft
Atlas Contact; 224 blz. €21,99