Along the Way is een nuchtere schets van een Afghaanse tweeling op de vlucht

Along the Way
Regie: Mijke de Jong
Met Malileh en Nahid Rezaie, Sina Nazari
★★★★

In een vluchtelingenkamp in Griekenland hannesen twee tienermeiden met een camera. ‘Ik ben Fatima’, zegt de ene in de lens. Ze hangen een zeil op als decor. ‘Ik ben Zahra’, zegt de ander. Op deze plek, en met deze meiden, begon de nieuwe film van Mijke de Jong. In haar werk betoont de filmmaakster (1959) zich onverminderd nieuwsgierig naar mensen aan de randen van de samenleving. Of het nu gaat om de kraakbeweging (In krakende welstand), pesten (Bluebird) of radicalisering (Layla M.).

Als vrijwilliger in kamp Moria leerde De Jong deze Afghaanse tweelingzussen kennen die niet alleen de vurige wens hadden zich in West-Europa te vestigen, maar ook een toekomst als filmprofessionals voor zich zagen. Gezamenlijk, met scenaristen Jolein Laarman en Jan Eilander, ontwikkelden ze een film over, tja, henzelf. Of over meiden zoals zij. Een fictief verhaal, heel dicht tegen de werkelijkheid aan.

Op dat snijvlak van documentaire en speelfilm geeft De Jong een inkijkje in een fenomeen dat vaker in statistieken en politiek debat terugkomt, dan in intieme, persoonlijke verhalen. Alleen al die maatschappelijke waarde maakt van Along the Way een sterke film. Daarnaast is het een spannend, ontroerend en bovenal levenslustig drama geworden. Dat is grotendeels te danken aan de energieke tweeling die je, zoals in Dick Bruna’s klassieker Fien en Pien, aan de kleur doek over het haar – rood, blauw – uit elkaar kunt houden.

De twee nemen ons mee naar de grens Iran-Turkije, drie jaar eerder. Tijdens de chaotische oversteek verliezen ze hun moeder uit het oog. In Istanboel ontmoeten ze een jongeman die al een handvol pogingen heeft gedaan om Europa te bereiken. De ‘game’ noemt hij het, een term voor het moeizaam passeren van grenzen, zoals eerder de documentaire Shadow Game liet zien. Deze besnorde jongen biedt ze onderdak aan, maar als kijker ben je even benauwd als de meiden: is hij te vertrouwen?

Misschien is dat wel het meest fascinerende inzicht dat de debuterende actrices met deze film bieden: vluchten bestaat uit het opbouwen van een netwerk, een delicaat sociaal pact tussen mensen die elkaar helpen, vertrouwen én van elkaar profiteren. De term mensensmokkelaar is minder eenduidig dan je zou denken.

Vluchten bestaat ook uit geduld hebben, het is een proces van jaren. Al die tijd op elkaar aangewezen fantaseren de meiden over een toekomstige eigen kamer in Nederland, en maken ze ruzie. Ze beeldbellen met hun moeder, en vieren hun negentiende verjaardag. In het Griekse opvangkamp halen ze lotgenoten voor de camera. Zo wordt Along the Way een serie schetsjes uit een leven dat tegelijkertijd in een stroomversnelling zit én stilstaat. Van een grote, complexe werkelijkheid heeft Mijke de Jong een even nuchter als gevoelig klein drama gemaakt.