Wilders wil wel Denk verbieden, maar van zijn partij moet iedereen afblijven

De fractievoorzitter van de PVV, tevens het enige lid van deze partij, was niet erg gelukkig met het commentaar dat zaterdag in deze krant stond. Op zichzelf niet onbegrijpelijk, want daarin werd de vraag opgeworpen of de PVV niet verboden zou moeten worden. Noem het gerust een heikele kwestie.

Moeten partijen überhaupt verboden kunnen worden? Geert Wilders zelf vindt van wel. Nog niet zo lang geleden, in mei 2018, eiste hij van de regering dat die Denk zou verbieden, ‘zodat Nederland gevrijwaard wordt van politiek islamitisch jihadisme’. Wilders is sowieso voor het inperken van de democratie. Nederlandse staatsburgers met een dubbele nationaliteit mogen wat hem betreft niet meedoen aan verkiezingen en ook geen politieke functies bekleden. Daarnaast wil hij grondwettelijke vrijheden afnemen van burgers die volgens hem de verkeerde religie aanhangen: moskeeën moeten gesloten worden, de verspreiding van de Koran verboden.

In het Trouw-commentaar werd dit ‘een openlijke poging tot discriminatie en ongelijke behandeling’ genoemd. Daar lijkt me geen speld tussen te krijgen, maar Wilders meende dat de krant hiermee ‘een premie op zijn hoofd’ zette: “Het liefst willen ze dat een terrorist me een kopje kleiner maakt maar als dat niet lukt dan maar de PVV verbieden.” Nergens op gebaseerd, toch lekker getweet.

De achilleshiel van de democratie

Het is de achilleshiel van de democratie dat die ruimte kan geven aan ondemocratische krachten. We weten dat die dreiging van verschillende kanten kan komen en we weten ook dat het afweren daarvan ook weer kan leiden tot ondemocratische impulsen. Als ergens sprake is van een dansen op een slap koord, dan hier. In Nederland werd de extreemrechtse CP’86 verboden; dat gebeurde nog op basis van de wettelijke eisen die aan een vereniging gesteld mogen worden. Inmiddels ligt een specifiek wetsvoorstel voor politieke partijen op tafel, en dat maakt een verbod mogelijk als een partij ‘een bedreiging is voor de democratische rechtsorde’.

In die formulering klinkt iets door van de geruchtmakende oratie die de sociaaldemocraat George van den Bergh in 1936 hield: ‘De democratische Staat en de niet-democratische partijen’. Hij verwoordde daarmee, in de jaren van het opkomende fascisme, de uitgangspunten voor wat ‘een weerbare democratie’ zou gaan heten: we kunnen niet toelaten dat partijen langs wettige weg de democratie afschaffen.

Valt de PVV binnen deze omschrijving? Ik twijfel. De partij wil de democratie als zodanig niet afschaffen, maar sluit bepaalde burgers er wel van uit, en je kunt stellen dat een dergelijke geamputeerde democratie in feite niet democratisch meer is. Een verbod zou bekrachtigen dat dit een principiële grensoverschrijding is. Toch lijkt het me een te bot wapen, principieel zuiver, maar praktisch gezien riskant. Al was het maar omdat het Wilders in de kaart zou kunnen spelen. Bovendien is de kans dat hij zijn ondemocratische ideeën uit kan voeren vooralsnog minimaal; hij zet zichzelf ermee buitenspel. Heel belangrijk dat VVD en CDA hem daar ook laten.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug. Abonneer je op zijn column in onze mobiele app en lees hem als eerste.