Wie wil er nog minister worden in het tijdperk van Rutte IV?

Officieel zijn de vacatures nog niet uitgezet. Maar achter de schermen zijn VVD, D66, CDA en ChristenUnie al volop bezig ministers te scouten voor een nieuw kabinet. Er zit druk op de ketel: als de vier partijen volgende week een coalitieakkoord sluiten, beginnen direct daarna de onderhandelingen over het verdelen van de posten.

Het is bij voorbaat een veel intensievere speurtocht dan onder vorige kabinetten. De coalitie streeft naar een grote ploeg: twintig ministers en tien staatssecretarissen, volgens de eerste berichten. Zoveel bewindslieden heeft VVD-premier Rutte nog nooit eerder op het bordes gezet. In het kabinet-Rutte III ging hij van start met een ploeg van zestien.

Terwijl bijna alles in de formatie al acht maanden lang onzeker is, heerst er over dit ene punt al sinds het voorjaar overeenstemming. Er komt een grotere ministersploeg. Te veel bewindslieden kregen een burn-out of klaagden over een onmenselijke werklast. Het zorgde voor een omwenteling in het denken bij vooral de VVD. “Ik vind dat er geen taboe moet komen op het aantal posten. Zodat je die vier jaar kunt overleven en er ook gezond weer uitkomt”, aldus een bekeerde premier Rutte in mei.

Afrekencultuur

Maar wie wil er minister worden in Rutte IV? De zoektocht is dit keer nog veel lastiger dan in 2017. Veelzeggend is wat deze week Jacco Vonhof, voorzitter van werkgeversorganisatie MKB-Nederland, vertelde. Hij heeft voor een ministerschap bedankt. De afrekencultuur in politiek Den Haag schrikt hem dusdanig af dat hij wel uitkijkt. Welke partij hem polste, wilde hij niet zeggen, maar zijn naam gaat rond bij de VVD.

“Hoe we omgaan met onze ministers en volksvertegenwoordigers is schandalig. Vanaf dag één zijn zij kop van jut”, aldus Vonhof. “Het gaat op de man, persoonlijk. Ik wens ons met zijn allen toe dat we onze bestuurders weer de ruimte geven om ook fouten te maken.”

Wie minister of staatssecretaris wordt, moet ernstig rekening houden met het risico van voortijdig aftreden. Daar komt dit keer nog iets bij. Sommige van de nieuwe ministers krijgen direct te maken met de omstreden erfenis van Rutte III. Er lopen parlementaire enquêtes naar de gaswinning, het coronabeleid en de toeslagenaffaire. De nieuwe bewindspersoon kan er ernstig door in de problemen komen.

Wankel

Lastiger voor de kandidaten is ook dat het kabinet-Rutte IV van zichzelf al wankel start. Haalt het de eindstreep? De formatie was uiterst moeizaam en de aanstaande premier is door schandalen gebutst. Premier Rutte wil een kabinet met ‘een andere uitstraling’, met ‘meer elan’, zo kondigde hij onlangs aan. Bijna alles hangt straks af van de nieuwe gezichten, liefst deskundigen in plaats van raspolitici. Het betekent dat ze weinig politieke ervaring zullen hebben – wat hen kwetsbaar maakt.

Die nieuwe ministers komen terecht in een Tweede Kamer waar oppositiepartijen Forum voor Democratie en PVV openlijk spreken over het oprichten van ‘tribunalen’. In een sfeer waar bedreigingen van politici via Facebook of Twitter sinds de coronacrisis ernstig zijn toegenomen, bleek recent uit onderzoek. Los daarvan zijn debatten in de Tweede Kamer met 19 fracties ook nog veel chaotischer geworden dan eerder.

Vrouwelijke kandidaten zullen zich nog extra achter de oren krabben, terwijl een nieuw kabinet dringend naar hen op zoek is. In 2017 zei premier Rutte nog dat hij de verdeling man/vrouw maar bijzaak vond, hij ging voor ‘de beste mensen’. Anno 2021 zal hij kijken naar Duitsland, waar net een kabinet is aangetreden met de helft ‘sterke vrouwen’.

Ondertussen is het klimaat voor vrouwelijke politici dramatisch verslechterd. Zij worden online bedreigd en uitgescholden, op manieren die mannelijke collega’s niet overkomt. De universiteit van Amsterdam becijferde dat D66-leider Sigrid Kaag veruit de meeste haatdragende Twitter-berichten ontvangt: 13.000 nare tweets in een paar maanden tijd. Nu de zoektocht is begonnen naar nieuwe ministers, zal zij andere vrouwen in haar partij moeten overtuigen om die beerput toch maar in te stappen.

Lees ook:

De VVD-achterban is bang dat Rutte linksaf slaat
In de VVD klinkt de angst voor een al te links regeerakkoord. Een groep liberalen ‘die het beste voorhebben met de VVD’ schetst een breed beeld van onvrede. ‘Is macht het doel of het middel?’, luidt de retorische vraag.

Klaver en Ploumen zien nieuwe kansen voor hun linkse blok Na het afbreken van de formatiegesprekken lag de linkse samenwerking op het oog even stil. Maar volgens Jesse Klaver en Lilianne Ploumen was de stilte maar schijn. Het blok wil in de oppositie samen aan de bak.