Tom van de Lee leidde de gasenquête: ‘We roepen op keuzes te maken’

Natuurlijk was Tom van der Lee al eerder in Groningen geweest en had hij documentaires gezien en krantenreportages gelezen over de gasbevingen. Maar pas toen hij als Kamerlid gesprekken begon te voeren met Groningers begon het gewicht tot hem door te dringen: “De ramp is nog erger dan verwacht”.

Vrijdag presenteerde de parlementaire enquêtecommissie die Van der Lee voorzat haar slotbevindingen, in een rapport van 1957 pagina’s, en na 69 openbare verhoren en gesprekken met 126 betrokkenen.

Waarvan bent u tijdens het onderzoek het meest geschrokken?

“Van de individuele verhalen van gedupeerden. Ik was bij Jan Munneke, in een prachtig huis in de stijl van de Amsterdamse School. Dat was compleet vernield doordat een grote schuur er tegenaan is geklapt. En ik herinner me dat één van de gedupeerden de moed had te benoemen dat ze er niet altijd kon zijn voor haar kinderen. Dat maakte enorme indruk.”

“Maar we keken ook rationeel naar wat er precies is gebeurd. De schellen vallen je van de ogen als je erachter komt dat in de maanden na de zware beving in Huizinge (2012) al bekend was dat Nederland de gaswinning met twintig miljard kuub had kunnen terugbrengen. Ook is er niet ingegrepen toen er in 2013 een zeer hoge gasproductie was. Dat is een moment dat je denkt: hoe kan dit?”

U schrijft dat de staat zijn zorgplicht niet is nagekomen.

“De staat heeft een zorgplicht voor al zijn inwoners, maar bij mijnbouw heeft ook de producent wettelijk een zorgplicht. Zowel de Nederlandse staat als de Nam en haar aandeelhouders Shell en Exxon zijn hun zorgplicht niet nagekomen. Wij concluderen niet dat dit met bewuste intenties is gedaan. Wel dat dit komt door de constructie van de samenwerking tussen de staat en de oliebedrijven, zoals die in de jaren zestig is vastgelegd. Niet alle belangen zijn even goed geborgd. De nadruk lag vooral op het verdienen van geld. Daarom spreken wij in ons rapport van systeemfalen.

“Bovendien is altijd gesteld dat Nederland niet over voldoende gas zou beschikken als er minder werd gewonnen in Groningen. Maar die leveringszekerheid is geen vaststaand feit, je kunt het beïnvloeden door elders gas vandaan te halen. Het is zeer kwalijk dat Groningen en de Tweede Kamer jarenlang met dit argument op het verkeerde been zijn gezet.”

Wat hebben de inwoners van Groningen hieraan?

“Cruciaal is de herkenning en erkenning van het leed dat al die jaren is veroorzaakt in Groningen. Dat vereist een uitgebreide reconstructie. Het gaat ook om perspectief. Dit onderzoek kan het leed in het hier en nu niet weghalen. Wel bevelen wij aan om het perspectief en de schadeafhandeling te verbeteren. Het is zaak dat de mensen die hiervoor verantwoordelijkheid dragen, dit ter harte nemen.”

Er zijn in het verleden heel vaak beloftes aan de Groningers gedaan die niet zijn nagekomen. Bent u niet bang dat zij weer teleurgesteld zullen raken als uw aanbevelingen onvoldoende in de praktijk worden gebracht?

“Dat is een terechte vraag. Er zijn heel veel beloftes geschonden. De overheid had het herstel van de aardbevingsschade veel eerder naar zich toe moeten trekken. En daarbij had de staat niet strikt vanuit juridische aansprakelijkheid moeten opereren. Wij doen geen concrete beloftes, maar we roepen op keuzes te maken en stappen te zetten in een bepaalde richting. Zorg voor meer mankracht en middelen voor de versterking en aandacht voor structurele verbeteringen op de lange termijn.”

Lees ook:

Rutte en andere politici onder vuur in rapport over gaswinning

De parlementaire enquêtecommissie gaswinning velt in haar eindrapport een hard oordeel over verschillende bewindspersonen, onder wie premier Mark Rutte. Die maakte wel excuses, maar voor de Groningers veranderde er weinig.