Sigrid Kaag zorgt juist alleen maar voor meer tweedeling

Sigrid Kaag wil minister-president worden. Nu is dat niet echt opmerkelijk. Welke (kandidaat-)lijsttrekker antwoordt nu niet bevestigend als hem of haar gevraagd wordt of het hoogste het doel is? Alleen Kaag zou het met enig recht mogen zeggen. Zij immers dingt (waarschijnlijk als enige) naar de eerste plek op de lijst van D66, de partij die ooit, toen ze nog echt unieke standpunten had, pleitte voor de gekozen minister-president.

Je zou er niet langer treurig om moeten worden. De politiek tegenwoordig gaat nu eenmaal om de gezichten en de kiezer kiest niet langer 150 Kamerleden, die, als er eenmaal een nieuw kabinet zit, het als belangrijkste taak zien het leven van bewindslieden zo moeilijk mogelijk te maken. Wopke Hoekstra krijgt slechts begrip als hij meldt geen politicus te zijn, maar vooral een bestuurder. Hij kiest ervoor niet verkiesbaar te zijn, waarmee ook hij impliciet het lidmaatschap van de Kamer omlaag haalde. Zoals eigenlijk elke partij tegenwoordig doet.

In de premiersambitie van Kaag zat een ander opvallend elementje. Zij wil het worden van álle Nederlanders. Mooie ambitie. Eentje die overigens ook elke lijsttrekker zal hebben. Alleen Mark Rutte maakte een fout toen hij in 2010 de voorman zei te worden van een kabinet waar rechts zijn vingers bij zou aflikken. Hem en zijn collega’s is destijds hardhandig duidelijk gemaakt dat een minister-president weliswaar een politieke functie heeft, maar dat je dat zo veel mogelijk moet verbloemen door de staatsman uit te hangen.

De pet en de hoed verenigen

Maar een lijsttrekker van D66? Premier van alle Nederlanders? Veel lijsttrekkers kunnen nog bogen op het feit dat hun partij ooit een volkspartij was. Een partij die de pet en de hoed met elkaar verenigde, zoals dat zo mooi heette. Daar is weliswaar niet veel meer van over, maar als er één partij geen aanspraak kan maken op het predicaat volkspartij dan is dat D66.

De partij van de Randstad, van de studentensteden, van de young, bright and beautiful, of, om het nog wat provocerender te zeggen, de yuppen met de bakfietsen – de partij is behoorlijk eenzijdig samengesteld wat electoraat betreft – en ook wat betreft namens de partij optredende politici.

Op elke variabele die in de sociale wetenschappen de S(ociaal)E(economische)S(tatus)-variabelen worden genoemd scoort de D66-kiezer ver boven gemiddeld: een hoger inkomen, een hogere opleiding, een betere woonsituatie en ga zo maar door. Uit een uitgebreid onderzoek naar de achtergrond van kiezers in 2012 concludeerde het Centraal Bureau voor de Statistiek dat meer dan de helft van de D66-kiezers een hbo of hogere opleiding genoten had. Ruim 71 procent van de D66-kiezers heeft een inkomen ruim boven het Nederlandse gemiddelde. Er is geen begin meer van iets dat lijkt op representativiteit van het hele electoraat.

Geen spruitjes en vette jus

D66 weet dat. En D66 maakte er de afgelopen jaren gebruik van. Het electoraat van de democraten vindt het prima dat juist D66 zich hard en principieel opstelt tegenover de PVV’ers en Baudets van deze wereld. Nadrukkelijk kiest voor Europa en kosmopolitisme in plaat van spruitjesgeur en vette jus.

Kaag past door haar professionele verleden as diplomaat perfect in dat plaatje. Maar waar ze in politieke zin staat, niemand kan een idee hebben. Dat maakt echter niet dat haar kansen op het lijsttrekkerschap kleiner worden. Integendeel. Kaag is alles wat de D66-kiezer zou willen zijn en wat de gemiddelde Nederlander zeker niet is. De steeds verder oprukkende tweedeling in de Nederlandse samenleving krijgt in Kaag verder vorm, wat Rob Jetten, die zo ruimhartig voor haar plaatsmaakt, in Trouw ook zegt.

Lex Oomkes is politiek commentator van Trouw en schrijft wekelijks een column. Lees ze hier terug.