Sigrid Kaag: ‘D66 denkt vanuit de barmhartige Samaritaan, maar dan zonder de letter c’

Niemand in D66 heeft lijsttrekker Sigrid Kaag er ooit op aangesproken dat ze openlijk zegt dat ze katholiek is. Maar ze merkt wel dat die combinatie van D66 en gelovig anno 2021 verrassend kan zijn. “In een zeer ontkerkelijkt, seculier Nederland is het voor sommige mensen opvallend dat de partijleider van D66 zegt: ja, ik ben katholiek.”

Sigrid Kaag (59) groeide op in een liberaal katholiek gezin in Zeist. Ze is gedoopt, deed heilige communie, zij en haar zus waren misdienaar. “Wij waren toevallig lang en de gewaden pasten ons. De pastoor kwam vaak bij ons thuis, dus die voelde zich vrij om ons te vragen of wij af en toe konden invallen bij bruiloften en begrafenissen.” Haar vader was kerkorganist, als hij moest spelen ging ze vaak mee naar de mis.

In Jeruzalem, in Beiroet, in Damascus, in Genève, overal waar Kaag als diplomaat woonde, ging ze ‘af en aan’ naar de kerk, ook nu in Den Haag. In New York liet ze haar vier kinderen dopen. “Aangezien mijn man atheïst is, vond ik het belangrijk dat ze een opvoeding meekregen in geloofswaarden. Verder zijn ze geheel vrij om zelf te kiezen, het is aan hen om mee te nemen wat voor hen van waarde is. Zo ben ik zelf ook opgevoed.”

Wat heeft u zelf meegenomen uit uw katholieke opvoeding?

“Een godsvertrouwen, een blijmoedigheid, hoop. Katholicisme is een blijmoedig geloof, we hebben het niet de hele dag over zonden. Je wordt vergeven op aarde. Dat is een belangrijk uitgangspunt om optimistisch in het leven te staan. Dat optimisme zie ik terug bij D66.”

Eed of belofte, was dat een vraag voor u?

“Nee. Zeker als je zo’n belangrijke opdracht krijgt als minister, zo’n verantwoordelijkheid, dan zeg je letterlijk tot jezelf: moge God mij bijstaan, dat ik de bescherming van Onze Lieve Heer mag hebben. Het is een publieke daad, maar ik zou mezelf verloochenen als ik niet de eed aflegde. Het paste bij mij.”

De eed luidt: zo waarlijk helpe mij God almachtig. Ziet u dat zo, dat God almachtig is?

“Zo letterlijk zou ik het niet nemen. Ik zie het meer als barmhartigheid, je krijgt bescherming van God, en wijsheid. Bijbelteksten neem ik ook niet letterlijk. Ik zie ze als bronnen van inspiratie, net zoals je die kunt vinden in de Thora, in de Koran en in het humanisme. Het gaat om het juiste doen, een rechtvaardig mens te zijn, barmhartig zijn, naar je naaste omkijken. Mijn moeder zei altijd: de mens wikt, God beschikt. Ik geloof in de eigen keuze van de mens, de eigen verantwoordelijkheid die je moet nemen, ook voor anderen. Maar als dingen anders gaan dan je wilde, dan zeg je soms wel achteraf: wat het nu is geworden lag misschien altijd al op je pad. Zo heb ik naar het leven leren kijken.”

Hebt u ooit overwogen lid te worden van een christelijke partij?

“Nee, nooit. Mijn geloofswaarden zie ik meer terug bij D66 dan bij sommige christelijke partijen. Ik heb het dan over asielbeleid, de aanpak van kansenongelijkheid, van armoede, de klimaatcrisis. Ik heb geen c van een christelijke partij nodig om voor deze kernwaarden te staan. De ultieme ironie wil dat er best veel mensen bij D66 gelovig zijn, maar dat dragen ze privé uit. Je brengt het niet in de politiek, maar het inspireert je, zo zie ik dat ook.”

Hoe komt het dat er een beeld is van D66 als zou er geen ruimte zijn voor religie, met name niet in de publieke ruimte?

“Er is een periode geweest in het verleden dat D66 daar misschien meer accent op legde. Beelden blijven hangen, en die zijn soms hardnekkig. En thema’s als abortus, euthanasie en de discussie en de initiatiefwet van Pia Dijkstra over voltooid leven, bekijken we breed maatschappelijk. We benaderen die vanuit de eigen keuze, de ultieme vrijheid van de mens. Daar wordt dan door ánderen soms over gedaan alsof dat anti-religieus zou zijn.”

Aartsbisschop Eijk noemde stervenshulp bij voltooid leven een belediging voor de waardigheid van de mens. Trekt u zich daar als katholiek wat van aan?

“Ik laat me niet dagelijks instrueren door de mening van de katholieke kerk. Ik ben katholiek, ik ben gelovig, ik ben opgevoed in de waarden, maar ik maak mijn eigen afweging. Ik ga uit van de menselijke waardigheid. De mens die zijn of haar leven als voltooid ziet, moet in staat gesteld worden onder stringente voorwaarden hulp te krijgen bij het sterven. Het merendeel zal er geen gebruik van maken. Maar dat het zou kunnen, geeft rust en neemt druk weg bij mensen.”

De kerk zegt ook: doe wat aan de eenzaamheid, dát is het probleem.

“Ik verzet me tegen het makkelijke beeld alsof D66 dus niets wil doen aan eenzaamheid, verlatenheid. Verre van. Het is niet of- of, je moet sowieso aan al die problemen werken. En verder respecteer ik natuurlijk de mening van de aartsbisschop, maar dat verandert mijn mening niet.”

Kun je dat los zien, de visie van de kerk en je politieke handelen?

“Ja, absoluut. Ik ben een privé-persoon, mijn geloof is aan mij, ik kan er zelf naar handelen. Ik kijk niet bij alles wat ik doe naar wat de kerk ervan zegt. Mijn eigen geweten, mijn eigen waarden, mijn eigen afwegingen en waar wij als D66 voor staan, dat zijn mijn leidraden.”

Heeft u weleens overwogen met de kerk te breken?

“Ja, in tijden van misbruik binnen de kerk. Hoe daarmee werd omgegaan vond ik verschrikkelijk. Maar het heeft mijn geloof niet veranderd. Ik heb zoveel vrijheid in mijn jeugd genoten en in de rest van mijn leven, ik hoef niet met iets te breken, want het heeft me nooit tegengehouden, het heeft me nooit gegijzeld. Het zou geweldig zijn als priesters kunnen trouwen, als vrouwen priester kunnen worden, maar het instituut is er niet klaar voor. Ik heb eerlijk gezegd ­belangrijker dingen aan mijn hoofd. Als het mij nou zo zou raken, dan moet je je echt ­inzetten, maar zover gaat mijn betrokkenheid niet.”

Voelt u met christelijke partijen als CU en SGP verwantschap, omdat u gelovig bent?

“Eh nee. Ik kan me voorstellen dat je elkaar op thema’s kunt vinden, bijvoorbeeld bij ontwikkelingssamenwerking. Vanuit medemenselijkheid zetten deze partijen zich daar voor in en dat vind ik zeer lovenswaardig. Maar wij doen dat ook. Wij zien dit niet als een geloofskwestie, maar als een kwestie van rechtvaardigheid en beschaving. We zijn een partij die denkt vanuit de barmhartige Samaritaan, zonder de letter c voor de d te hebben staan.”

De initiatiefwet voltooid leven van D66 heeft in de huidige coalitie spanning gegeven met de ChristenUnie, die er fel tegen is. Hoe belangrijk is deze initiatiefwet voor u in een volgende formatie?

“Het is voor ons een belangrijk punt, waar we in de formatie niets over afspreken, geen deals over maken. Dit is voor ons een vrije kwestie, dit moet zijn eigen weg hebben. Onze initiatiefwet ligt bij de Tweede Kamer, we wachten op het advies van de Raad van State. We zijn overtuigd van de inhoud en de kwaliteit van het voorstel. We laten het niet los, absoluut niet. Ik sta er helemaal achter.”

D66 wil ook de vrijheid van onderwijs moderniseren. Met seculiere partijen is dit makkelijker te regelen. PvdA en GroenLinks gaan niet zonder elkaar aan tafel. Waarom sluit u zich daar als progressieve partij niet bij aan?

“Ik geloof niet dat Nederland op dit moment van crisis gebaat is bij politieke blokvorming en polarisatie. We sluiten wel ten principale Forum voor Democratie en de PVV uit. Dat doen we op basis van hun gedachtegoed. Het antisemitisme, de xenofobie, het racisme. Het is me een raadsel waarom CDA en VVD met deze partijen samenwerken op provinciaal en lokaal niveau. Alsof antisemitisme in de regio wél acceptabel is. Ik zie bij dit soort thema’s geen verschil tussen landelijk, lokaal of provinciaal.”

Dit is uw eerste verkiezingscampagne als lijsttrekker. Is dit een periode waarin u ­extra bidt?

“Bidden doe ik altijd al. Maar bidden voor een verkiezingsoverwinning vind ik geen goed motief. Mijn moeder heeft haar hele leven gebeden en die bad altijd thuis. Dat doe ik ook.”

De volgende aflevering in deze reeks verschijnt dinsdag, met SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij.

Lees ook:

D66-leider Kaag: geen subsidie meer voor fossiele energie en een einde aan de bio-industrie

D66-lijsstrekker Sigrid Kaag gaat de campagne in met de boodschap dat subsidies voor fossiele energie moeten stoppen en de bio-industrie moet verdwijnen.

Sigrid Kaag op campagne in de Schilderswijk: ‘Mensen voor wie wij het doen, denken dat D66 voor de bovenlaag is’

Sigrid Kaag, het nieuwe gezicht van D66, gaat de verkiezingen in met een boodschap over ‘nieuw leiderschap’. De bijna apolitieke manier waarop Kaag wordt gelanceerd,valt niet bij de hele achterban even goed.