Rutte’s gedroomde tweestrijd komt nog niet uit de verf

Het was VVD-leider Mark Rutte die de eerste tweestrijd aankondigde. Eind januari waarschuwde hij, samen met VVD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Edith Schippers, voor ‘de linkse wolk’ die over Nederland neer dreigt te dalen na de verkiezingen voor de Provinciale Staten op 15 maart. Een horrorscenario, houdt hij kiezers voor.

Het is een beproefd recept in de aanloop naar verkiezingen. Kies de grote tegenstander en hoop dat kiezers op je stemmen. Niet zozeer omdat de kiezer wil dat jouw partij wint, maar omdat die het allerliefste wil dat die andere partij verliest.

Geen echte strijd

Die door de VVD en óók door PvdA en GroenLinks zo vurig gewenste tweestrijd wordt in ieder geval door BNNVARA omarmd, bleek deze week. Die organiseert op de zondag voor de verkiezingen een debat dat ‘linksom of rechtsom’ is gedoopt. De omroep zet VVD’ers Mark Rutte en Edith Schippers tegenover GroenLinks-leider Jesse Klaver en PvdA-leider Attje Kuiken. Die laatste twee partijen gaan na de Statenverkiezingen samenwerken in de Eerste Kamer.

De werkelijkheid is echter dat de campagne, die komende week de laatste fase ingaat, de afgelopen weken niet echt is uitgemond in een strijd tussen de VVD en de linkse partijen. Daarvoor doen JA21 en BBB, die de VVD het liefst doodzwijgt, het te goed in de peilingen.

JA21 positioneert zich als het alternatief voor grofgebekt rechts. De partij prikt succesvol in de achilleshiel van de VVD door te wijzen op het migratiebeleid, of het gebrek daaraan, van tien jaar kabinetten-Rutte.

Voor BBB is het grote voordeel dat de uitslag van de komende Statenverkiezingen daadwerkelijk belangrijk is voor hoe het Nederlandse landschap en boerenbedrijf er over 10 jaar uitziet. En in tegenstelling tot het CDA lukt het BBB wel om het stikstofdebat helemaal naar zich toe te trekken. Het maakt dat het CDA er op dit moment in de peilingen dramatisch voor staat en de BBB de VVD nadert als grootste fractie in de Senaat.

De partij profiteert van de aandacht voor het stikstofbeleid in deze campagne. Het is een van de grote thema’s naast asiel, woningbouw en bestaanszekerheid. Opvallend is dat het vernietigende rapport over de gaswinning in Groningen tot nu toe amper een rol heeft gespeeld.

Het succes van BBB en JA21 in de peilingen inspireerde D66, coalitiepartner nummer drie, tot het afkondigen van een andere tweestrijd. Namelijk die tussen progressief en conservatief. Of, zoals partijleider Sigrid Kaag het twee weken geleden tijdens de campagne-aftrap verwoordde: als een strijd tussen vooruitgang en de partijen die “ons land op de handrem zetten”.

Brandende fakkels

Kaag viel in deze campagne op omdat ze voor een verkiezingsdebat in Overijssel in gesprek ging met een boze groep die haar opwachtte met brandende fakkels. Collega’s in het kabinet en Kamerleden vielen haar bij en veroordeelden de fakkeldragers. Online klonk echter ook het verzinsel dat de hele scene geënsceneerd zou zijn om D66 te helpen aan een klinkende overwinningszege.

Het laat zien dat ook deze verkiezingscampagne niet gevrijwaard is van hufterigheid. De provinciale staten opereren steeds minder in de luwte. Vorige week nog bracht Trouw het nieuws dat ook provinciale politici last hebben van intimidaties en bedreigingen.

Daarbij is het belangrijk te realiseren dat de komende Statenverkiezingen over meer gaan dan alleen de colleges van gedeputeerden in de provincies. Landelijke kopstukken zouden zich er niet zo ontzettend druk om maken, als deze verkiezing niet veel invloed zou hebben op de samenstelling van de Eerste Kamer. Na 15 maart bepalen de nieuwe Statenleden wie daar in zitting nemen.

In de peilingen staan GroenLinks en de PvdA er prima voor, er wordt al gejubeld dat zij de grootste kunnen worden in de Senaat. Daarbij moet echter niet vergeten worden dat de opgetelde zetels van GroenLinks (8) en PvdA (6) er nu al meer zijn dan die van de VVD-fractie (12). Nu al zoekt de coalitie in de Senaat de samenwerking met die twee fracties.

Wat werkelijke spannend wordt, is of het blok links van het midden straks groot genoeg blijft om de onderlinge verstandhouding voort te zetten. Of zal de coalitie het straks meer dan nu gaan zoeken aan de rechterkant? Dat is waar deze campagne, in ieder geval in de beeldvorming, werkelijk om draait.

Lees ook:

‘Hé, ga jij eens dood’, kreeg het Statenlid te horen

Wie kwaad wil, weet de politici te vinden. Ook als zij voor de provincie werken. Statenleden hebben te maken met intimidaties en bedreigingen. ‘Je gaat het normaal vinden. En dat is eigenlijk helemaal niet normaal.’