Rutte roept op: blijf ook zonder avondklok 's avonds thuis

De overheid wil dat de avondklok gehandhaafd blijft tot er een hoger beroep over de zaak is geweest. De Nederlandse staat heeft daarom aan het gerechtshof gevraagd de uitspraak van de rechter over het opheffen van de avondklok te schorsen in afwachting daarvan. Het hof in Den Haag buigt zich om 16.00 uur over dit zogeheten schorsingsincident.

De rechtbank haalde dinsdag een streep door de omstreden avondklok in een door protestgroep Viruswaarheid aangespannen kort geding.

De maatregel is volgens de premier onverminderd noodzakelijk om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De avondklok is “een middel, geen doel”, benadrukt Rutte. “Het doel is coronavirus zo veel mogelijk onder controle te krijgen zodat we straks al onze vrijheden terugkrijgen op een veilige manier.”

Het wegvallen van de avondklok zou volgens Rutte “direct ernstige en onomkeerbare gevolgen” hebben. Het aantal besmettingen is aan het dalen, maar die trend kan zo weer de verkeerde kant opgaan als de besmettelijkere Britse variant ruim baan krijgt. “Het is echt van belang dat we onze sociale contacten zo veel mogelijk beperken.”

Rutte onderstreepte in zijn persconferentie meerdere keren het belang van de avondklok. “We doen dit met zijn allen om de pandemie te bestrijden”, zei de premier. “Mijn taak is om het land veilig te houden. We hebben te maken met een ernstige crisis, een pandemie die veel levens kost en druk legt op de zorg.” De avondklok werd eerder als een noodzakelijk kwaad gezien, en het kabinet wil er nog steeds zo snel mogelijk vanaf, maar “op dit moment is dat echt heel onverstandig”.

Het kabinet gaat ervan uit dat het het beroep zal winnen. Rutte wilde niet ingaan op mogelijke gevolgen van de uitspraak. Die hebben volgens hem pas zin als de Staat ook in het hoger beroep ongelijk krijgt.

Corona-noodwet

De avondklok is ingesteld op basis van de corona-noodwet, waarin staat dat een kabinet in noodgevallen regels kan invoeren zonder overleg met Tweede en Eerste Kamer. Maar volgens de rechtbank was de avondklok geen noodsituatie zoals bijvoorbeeld het geval is bij een dijkdoorbraak. Er is geen sprake van een ‘super spoedeisend geval’, zoals een woordvoerder van de rechtbank het noemt in een toelichting. Er was immers al eerder over de maatregel gesproken in de Kamer. Dat daar tijd voor was, toont aan dat er geen sprake was van een spoedsituatie, is een van de argumenten. Daarnaast maakt de avondklok een vergaande inbreuk op het recht op bewegingsvrijheid en de persoonlijke levenssfeer. Bovendien beperkt de regel onder meer het recht op vrijheid van vergadering en betoging.

De rechtbank erkent de ernst van de situatie, zegt de woordvoerder, “maar ingrijpende maatregelen zoals de avondklok moeten wel op goede wetten gebaseerd zijn.” De uitspraak zegt dus niets over het nut van de avondklok, maar enkel over de besluitvorming.

Grapperhaus: kabinet komt met spoedwet

Het kabinet komt toch met een spoedwet om de avondklok in vast te leggen. Dat zegt justitieminister Ferd Grapperhaus in een reactie op de uitspraak van de rechter dat de avondklok moet worden opgeheven. Het kabinet houdt vol dat een juridische basis voor de spertijd er wel degelijk is. De nieuwe wet zou dus “ten overvloede” zijn, volgens Grapperhaus.

De bewindsman benadrukt dat de avondklok, vastgelegd in een speciale wet, juist “met de grootste urgentie en spoed” is ingevoerd. De invoering had nu eenmaal wat tijd nodig, bijvoorbeeld om zogenoemde werkgeversverklaringen te regelen, zegt Grapperhaus. “Dit was ook echt een maatregel die een aparte besluitvorming vereist en die regels hebben we volledig gevolgd”, zegt de minister. Hij zegt dat de Kamer de dagen tussen de aankondiging en de invoering heeft aangegrepen om over de avondklok te debatteren.

Tijdens de persconferentie in januari, waarin de avondklok voor het eerst werd aangekondigd, zei premier Mark Rutte evenwel dat hij eerst met de Kamer in overleg ging. “Als er dan voldoende steun is, dan pas zullen wij een definitief besluit nemen”, zei hij toen. De Kamer dwong onder meer af dat de avondklok een half uur later inging dan het kabinet eerst had bedacht.

De spoedwet komt er wat Grapperhaus betreft zo snel mogelijk. De Eerste en Tweede Kamer zijn daarbij aan zet. Het kabinet heeft ook meteen spoedadvies gevraagd aan de Raad van State.

Hoogleraar: opheffen avondklok houdt in hoger beroep geen stand

De rechtelijke uitspraak om de avondklok per direct op te heffen houdt in hoger beroep geen stand. Dit verwacht hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. “Ik kan het me niet anders voorstellen”, reageert Brouwer. Hij noemt het een onverstandige en gedurfde uitspraak van de voorzieningenrechter in Den Haag.

Volgens Brouwer is de invoering van de avondklok met extra zorgvuldigheid en democratisch ingevoerd door de Tweede Kamer bij de besluitvorming te betrekken. “Wat ik nogal vreemd vind, is dat de rechter zegt dat er geen acute situatie was omdat het kabinet nog de tijd heeft genomen de Tweede Kamer te informeren. Dat vind ik toch wel heel vreemd dat een rechter dat durft. Zo lust ik er nog wel een paar, dan had het kabinet ook niet het OMT-advies hoeven af te wachten.”

Brouwer noemt de uitspraak van de voorzieningenrechter “op zijn zachtst gezegd niet verstandig”, want: “wat halen we ons op de hals, moeten nu alle avondklokboetes worden ingetrokken? Sommige van mijn collega’s zeggen dat de boetes moeten worden doorgehaald. Ik twijfel daarover. De avondklok is door de rechter per direct buiten werking gesteld, maar is het dan ook zo dat de maatregel hiervoor geen rechtsgeldigheid heeft gehad? Ik ben van mening dat het in het crisisrecht toch anders ligt. We vonden de invoering van de avondklok noodzakelijk.”

In onderstaande video geeft een woordvoerder van de rechtbank toelichting op het vonnis

‘Honderden claimen boete terug’

Het is nog niet bekend wat de gevolgen van de uitspraak zijn voor de boetes die zijn opgelegd voor overtreding van de avondklok. Volgens advocaat Michael Ruperti claimen honderden mensen hun avondklokboete terug of willen ze hem kwijtgescholden zien. Volgens Ruperti vormen zijn cliënten een informele belangengroep, die tegen de coronamaatregelen is. Viruswaarheidvoorman Willem Engel verwacht vanavond in ieder geval feestende mensen op straat, zei hij bij Radio 1. “Ik ben heel blij en opgelucht dat er in Nederland nog iets als rechtspraak bestaat.”

Het Openbaar Ministerie bekijkt wat de consequenties zijn voor de avondklokboetes nu de voorzieningenrechter van de rechtbank in Den Haag heeft bepaald om de avondklok per direct op te heffen. Dat zegt een woordvoerster van het parket-generaal van het OM.

“Het OM bestudeert de uitspraak en kijkt of en welke consequenties deze heeft voor de al opgelegde boetes aan overtreders van de avondklok”, reageert de woordvoerster van het OM. “Dit geldt overigens niet voor de relschoppers. Zij moeten zich gewoon voor de rechter verantwoorden”, voegt ze eraan toe. “Verder volgen ook wij de ontwikkelingen vandaag op de voet.”

De politie heeft tot eind vorige week bijna 26.000 boetes uitgedeeld aan mensen die tijdens de avondklok zonder goede reden op straat waren. Afgelopen week schreef de politie 7383 boetes uit.

Boa's handhaven avondklok niet meer

De uitspraak zorgt voor veel vragen bij de politie. “We weten nog niet wat dit betekent voor het handhaven van de avondklok”, zegt voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond (NPB), “maar we houden ons aan rechterlijke uitspraken”. Verder vraagt Struijs zich af wat voor invloed het heeft op de tienduizenden boetes die al uitstaan. “En wat het betekent voor de bestrijding van de gezondheidscrisis.” Hij benadrukt dat het vonnis het vertrouwen van de burgers in de aanpak van de coronacrisis aantast. De Nederlandse BOA Bond zegt dat boa's de avondklok nu niet meer kunnen handhaven na de uitspraak van de rechter.

De brancheorganisatie voor supermarkten laat weten dat supermarkten langer open willen nu de avondklok wordt geschrapt. Daarover overleggen ze met het kabinet.

Lees ook:

Wetenschapper, ‘sekteleider’ of ‘megamafklapper’: Wie is Willem Engel?

In een half jaar tijd veranderde hij van de Nederlandse koning van de Braziliaanse dans zouk tot ‘sekteleider’ van coronasceptisch Nederland of – in zijn eigen woorden – ‘de hofnar van de politiek?’ Hoe deed hij dat? Wie is Willem Engel?