Rutte IV wacht hete ‘tussenformatie’

Nee, het is geen crisisberaad, komende dinsdag in Den Haag. En nee, de coalitie is niet in gevaar. Premier Mark Rutte reageerde korzelig op priemende vragen van de pers, tijdens een nieuwsluwe EU-top donderdag en vrijdag in Brussel. Hij wilde het liever over Europese onderwerpen hebben dan over mogelijke crisissferen in Den Haag: “Ik sta hier in Brussel.” Een argument dat hij in oktober 2021 ook gebruikte, toen hij vragen kreeg over uithuisplaatsingen van kinderen door de toeslagenaffaire.

Dat neemt niet weg dat Rutte en zijn vierpartijencoalitie de komende tien dagen vol aan de bak moeten om geloofwaardig verder te regeren, na de dreun die de kiezers uitdeelden bij de Provinciale Statenverkiezingen. Sommigen spreken zelfs van een broodnodige ‘tussenformatie’. Bijna alle urgente politieke dossiers zijn tikkende tijdbommen geworden, met de stikstofcrisis als uitschieter.

Dinsdag komen Rutte (VVD) en zijn vicepremiers Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en Carola Schouten (ChristenUnie) bijeen om “te praten over de verkiezingsuitslag, maar ook om alle signalen te lezen die er zijn over bredere onvrede in de samenleving”, zoals Rutte het kortaf omschreef. Weliswaar gaat dit viertal normaal gesproken elke dinsdag met elkaar lunchen, maar nu zal de sfeer allesbehalve gemoedelijk zijn.

Vuurproef ten overstaan van het hele volk

Rutte is niet de enige die de vraag hoe het nu verder moet voor zich uitschuift, na de electorale dreun van de BoerBurgerBeweging (BBB) en andere oppositiepartijen. Het CDA-crisisoverleg van de afgelopen week eindigde met Hoekstra’s vaststelling dat het ‘anders moet’ met het stikstofbeleid, maar hoe? Kaag op haar beurt klampte zich vast aan het ‘afspraak is afspraak’-mantra, wijzend naar het coalitieakkoord over een ambitieuzere aanpak van de stikstofuitstoot.

Na het besloten bewindsliedenoverleg van dinsdag wacht een week later, op 4 april, een echte vuurproef, ten overstaan van het hele volk: het Tweede Kamerdebat over de gevolgen van de verkiezingsuitslag. Nooit eerder was er zo’n nationaal debat na Provinciale Statenverkiezingen, ook niet na de zege van Forum voor Democratie, vier jaar geleden. Nu ruiken de oppositiepartijen, inclusief de in een overwinningsroes verkerende eenpitter Caroline van der Plas (BBB), kansen te over voor een gerichte aanval op de toch al broze samenhang van de coalitie.

En dat kort voordat Rutte op 14 april zijn 12,5-jarige koperen jubileum als premier hoopt te vieren, in huwelijkstermen. De belangstelling zal eerder uitgaan naar de vraag of de vier partners in het verstandshuwelijk Rutte IV nog wel de motivatie kunnen opbrengen om met elkaar verder te gaan.

De provincies smachten naar heldere richtsnoeren

Als het gaat om een mogelijke aanpassing van het stikstofbeleid – ambitieuzer of juist niet – is de verlamming totaal. Wat het Rijk betreft zijn nu de provincies aan zet : zij moeten nieuwe provinciebesturen vormen en intussen vóór 1 juli met hun eigen stikstofplannen komen. Maar de provincies smachten naar heldere richtsnoeren vanuit het rommelige Rijk.

Ook daar kijkt iedereen naar elkaar en wacht af. De VVD worstelt intern met het stikstofdossier. En wat wil het CDA nou precies als de partij zegt dat het anders moet? Het coalitieakkoord openbreken? Pikt D66 dat? Gezien hun electorale glijvlucht gruwen de regeringspartijen bij de gedachte aan een kabinetscrisis en vervroegde verkiezingen.

Kabinetscrisis of niet: talloze politici roepen al maandenlang dat het zinloos is om zich bij het stikstofbeleid blind te staren op jaartallen of streefcijfers in regeerakkoorden. ‘Laten we gewoon aan de slag gaan’, is inmiddels een stikstofcliché geworden. Maar er gebeurt nog steeds niets.

Lees ook:

Het stikstofprobleem van Rutte IV: het kabinet moet iets, maar kan niets

Het stikstofbeleid moet op de schop, klinkt het sinds de verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging. Zelfs regeringspartners willen ‘niet op dezelfde voet’ verder. Maar welke opties zijn er?

De Haagse binnenwereld en de provincies zijn elkaar kwijtgeraakt

In de VVD en het CDA herkennen provinciale leden zich niet meer terug in de landelijke politici in Den Haag. Nemen de Haagse fracties de provincies wel serieus genoeg?

Podcast: Het CDA overleefde al veel crises, lukt dat nu weer?

In deze aflevering van Haags Halfuurtje, onze politieke podcast, spreekt Christoph Schmidt met Wilma Kieskamp over de crisis bij het CDA. Wat is er met de partij aan de hand? Komt het ooit goed?