PvdA en GroenLinks wagen de sprong in het diepe

Opwinding golfde zaterdag door de congreszaal in Nieuwegein, waar PvdA-leden vol enthousiasme GroenLinks omarmden als partner. Het mag geen huwelijk heten, maar een soort samenlevingscontract is het wel degelijk. “Jullie hebben geschiedenis geschreven”, zei een zichtbaar opgetogen Eurocommissaris Frans Timmermans tegen de aanwezigen.

De stap die PvdA en GroenLinks dit weekend hebben gezet, mag historisch worden genoemd. De partijen voegen hun fracties in de Eerste Kamer na de verkiezingen van volgend jaar samen. Na vele jaren van aantrekken en afstoten, vrijblijvende kopjes koffie drinken om vervolgens weer te mopperen op en over elkaar, wordt de samenwerking concreter dan ooit.

Bijna communistische uitslag

De steun van de leden hiervoor is bij beide groot, bleek zaterdag. Op het PvdA-congres schaarde 77 procent zich achter de fractiefusie, bij GroenLinks is dat liefst 80 procent, zo blijkt uit de slag van het referendum.

GroenLinks-leider Jesse Klaver kon deze – bijna communistische – uitslag bijna niet geloven. “Ik hoopte op een positieve uitslag, maar deze massale steun had ik in mijn stoutste dromen niet verwacht”, zei hij. “Het idealisme kan aan de macht komen.”

Beide partijen hopen dat deze bundeling van krachten het begin is van een sterke progressieve beweging, de start van een linkse lente die verloren kiezers zal verleiden terug te keren. Esther-Mirjam Sent, de voorzitter van de PvdA, was er duidelijk over: “We gaan een linkse vuist maken tegen dit rechtse kabinet.” Klaver benadrukte: “Dit is een belangrijke stap om de macht van rechtse politiek te breken en verandering mogelijk te maken.”

‘Macht is geen vies woord’

Over de intenties van de twee linkse partijen bestaat geen twijfel: ze willen in de Eerste Kamer een factor van belang worden, zodat de coalitie gedwongen wordt zaken met ze te doen. Timmermans deed er in aanloop naar het congres allerminst geheimzinnig over: “Macht is geen vies woord.” Wie het ontbeert, bereikt niets.

De voor links pijnlijke conclusie dringt zich op dat de macht op eigen kracht buiten bereikt blijft. Dat alleen blokvorming nog kan helpen om de VVD en Mark Rutte in het bijzonder uit te dagen. Zoals een inspreker op het PvdA-congres zei: als je over drie jaar een linkse premier wil, moet je vandaag handelen.

Maar de samenwerking is meer dan een platte electorale zet, bezweren beide partijen. Het is geen kwestie van het bij elkaar optellen van de zetels, het moet het progressieve vuur laten oplaaien en daardoor kiezers aantrekken die geloven in ‘nieuw links’, zoals Timmermans het noemt.

Joop van den Berg, voormalig PvdA-senator en de indiener van de breed gesteunde motie die fractiefusie bepleit, zei: “Misschien is één plus één geen drie, maar toch wel 2,5.” Hij benadrukt dat de positie van links in de Eerste Kamer ‘van buitengewoon belang’ is.

Waar eindigt dit avontuur?

De vraag is nu waar dit avontuur van PvdA en GroenLinks eindigt. Vanuit beide partijtoppen klinkt nadrukkelijk dat de samensmelting in de Eerste Kamer ‘omkeerbaar’ is. Oftewel, er is altijd een weg terug. Het pad naar een volwaardige fusie is nog niet ingeslagen.

Het is precies de angst van de tegenstanders van het besluit in het weekend dat dit wel degelijk onomkeerbaar is. PvdA en GroenLinks zijn beide fusiepartijen, ze hebben eerder ervaren dat dit een taai proces is, met kleine stappen. Het samengaan in de Eerste Kamer is zo’n kleine, maar belangrijke stap, die heel goed zou kunnen uitmonden in een volledige samensmelting.

Zo ver is het nog lang niet. Het enige wat nu officieel is besloten, is dat volgend jaar mei, nadat de Provinciale Statenleden de nieuwe Eerste Kamer hebben gekozen, PvdA en GroenLinks één fractie zullen vormen. De vraag welke partij de voorzitter mag leveren, kan niemand nog beantwoorden.

Voor de leden is deze stap te mager

Het is opvallend dat de PvdA-leden zaterdag, in ruime meerderheid, opriepen om ook één kandidatenlijst met GroenLinks te vormen bij de verkiezingen van de Eerste Kamer. Beide partijen waren dat helemaal niet van plan. PvdA-voorzitter Sent noemt het zelfs ‘een organisatorische nachtmerrie’, omdat veel voorbereidingswerk dan opnieuw moet. Het vereist bijvoorbeeld eerst aanpassing van de partijstatuten, en voordat die zijn gerealiseerd en goedgekeurd is het al snel een halfjaar later.

Maar niet alles is zwart-wit. Er kan wel gekeken worden wat al wel mogelijk is. Kunnen PvdA en GroenLinks bijvoorbeeld al gezamenlijk campagne gaan voeren? De uitspraak van beide partijen verhoogt in ieder geval de druk op de provinciale afdelingen om ook samen te gaan bij hun verkiezingen, volgend jaar maart.

De PvdA-top gaat ‘maximale inspanning’ leveren om te kijken of één kandidatenlijst mogelijk is, zegt voorzitter Sent. Partijvoorzitter Katinka Eikelenboom van GroenLinks zegde zaterdag ook toe met de PvdA naar deze wens te gaan kijken. Maar zelfs als dit niet doorgaat, blijft er groot enthousiasme binnen beide partijen voor de bijzondere stap die nu gezet is. En volgens de leden is die stap dus zelfs nog iets te mager.

Lees ook:

Stikstofstemming VVD legt tweedeling partij bloot

Met de afwijzing van de stikstofplannen, tikken VVD-leden premier Rutte en de VVD-top op de vingers voor het uitvoeren van ‘D66-fantasieën”.

Jesse Klaver over de samenwerking met PvdA: ‘Ik denk dat we heel groot kunnen worden’

Wat GroenLinks-leider Jesse Klaver betreft eindigt de linkse samenwerking niet bij een gezamenlijke Eerste Kamerfractie met de PvdA. ‘Ik denk dat we heel groot kunnen worden. Tegelijkertijd stel ik ook vast dat als dit project leidt tot verwatering, het mislukt is.’