Premier Rutte wil niet uit de heup schieten over mondkapjesdeal met Van Lienden

Juist de minister van financiën moet toezicht houden, vindt de Kamer. Dan had de Algemene Rekenkamer niet zoveel onvolkomenheden in de uitgaven hoeven constateren.

Het kabinet heeft de ‘dure plicht’ om deze onvolkomenheden snel aan te pakken, reageerde premier Mark Rutte gisteren tijdens het Verantwoordingsdebat over de rijksuitgaven in 2020.

Hij verwees tegelijk naar de drukte vorig jaar vanwege de coronapandemie, maar daar nam de Kamer geen genoegen mee. Volgens D66 en oppositiepartijen PVV, PvdA, GroenLinks en Denk doet de premier te luchtig en bagatelliseert hij de problemen. “Het parlement wordt in het budgetrecht niet serieus genomen en dat is niet voor het eerst”, vond GroenLinks-Kamerlid Snels.

Het aantal onvolkomenheden in de verslaglegging neemt volgens de Rekenkamer al jaren toe, maar de premier hield vol dat vorig jaar een bijzonder jaar was. “De Kamer wilde vanwege de coronapandemie alles snel, snel, snel geregeld hebben. Dat is geen excuus, wel een gegeven. Maar ik benadruk: de problemen zijn serieus. Die gaan we oplossen.”

Niet tijdig geïnformeerd

Een echte graat in de keel was voor de Kamer de mondkapjesdeal die VWS vorig jaar met Sywert van Lienden sloot. De Kamer had er geen goed woord voor over dat dit ministerie een deal heeft gesloten met een ‘ambtenaar van Amsterdam’ – niet eens een ervaren ondernemer – die verklaarde niets aan de deal te willen verdienen, maar uiteindelijk toch 9 miljoen euro opstreek. Met woorden als ‘pijnlijk’, ‘verbijsterend’ en ‘beschamend’ tot ‘maffiapraktijken’ en ‘vriendjespolitiek’ spraken de Kamerleden hun afschuw hierover uit. Premier Rutte wilde echter niet zeggen wat hij van de deal vindt: “Ik vind van alles en het is verleidelijk uit de heup te schieten en elkaar nu in verontwaardiging te overtreffen, maar ik wacht eerst op het onderzoek. Ik wil de feiten weten.”

Minister Van Ark van VWS kondigde deze week een breder extern onderzoek aan naar de wijze waarop de uitgaven aan mondkapjes en ic-beademingsapparatuur tot stand zijn gekomen, waaronder de deal met Van Lienden. De rechtse oppositie vond dat niet genoeg. Volgens PVV’er Van Dijck gaat dan “wc-eend zelf wc-eend onderzoeken”. Hij pleitte voor een parlementair onderzoek. Forum-Kamerlid Pepijn van Houwelingen wil dat topconsultants uit het bedrijfsleven bij het ministerie van VWS orde op zaken stellen.

De Algemene Rekenkamer stelt dat in totaal bij Volksgezondheid 5,1 miljard euro niet volgens de regels is uitgegeven. Zo is de Eerste Kamer niet tijdig geïnformeerd over de steunpakketten. Volgens Rutte is dat probleem snel oplosbaar door voortaan alle brieven aan de Tweede Kamer direct met een extra ‘postzegeltje’ naar de Eerste Kamer te sturen.

Geen bonnetjes

Uiteindelijk valt van die 5,1 miljard maar 590 miljoen euro aan uitgaven niet te verantwoorden bij VWS; daarvoor zijn geen rekeningen of bonnetjes terug te vinden. “En dat is heel ernstig”, erkende Rutte. De Kamer wil dat minister Wopke Hoekstra van financiën met een plan komt om de financiële verantwoording voor de rijksuitgaven structureel te verbeteren. Hoekstra beloofde er nog meer bovenop te zitten. Ook bij Defensie constateerde de Rekenkamer problemen.

De Kamer constateert dat het parlement al jaren niet goed de mogelijkheid krijgt om te controleren of de Rijksuitgaven rechtmatig en doelmatig zijn. “Het gaat hier om de macht en tegenmacht van de Kamer”, aldus PvdA’er Henk Nijboer. “Corona is geen aflaat voor alle zonden”, stelde D66-Kamerlid Joost Sneller. VVD’er Eelco Heinen had begrip voor het crisisjaar, maar ook hij stelde dat het kabinet de crisis niet als vrijbrief mag beschouwen om onzorgvuldig te worden.

Lees ook:

De basisregels van de democratie zijn geschonden, stelde de rekenkamer

De miljarden om de coronacrisis te bestrijden werd niet goed gecontroleerd