Politiek ontkomt niet aan debat over vaccinatieplicht

Terwijl Nederland nog worstelt met de discussie over 2G, is het debat in Europa alweer een paar stappen verder. Nadat voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie deze week begon over verplichte vaccinatie, en Duitsland dit middel in navolging van Oostenrijk en Griekenland per februari wil gaan inzetten, zullen ook het demissionaire kabinet en de Tweede Kamer hun positie moeten bepalen.

Het verplicht toedienen van vaccins aan de nog ongevaccineerde krappe vijftien procent van de bevolking zou de meest ingrijpende beslissing van de coronapandemie zijn. De weerstand tegen zo’n dwangmaatregel zal veel weerstand ontmoeten, en niet alleen van de – luidruchtige – kleine minderheid van antivaxers.

Binnen het kabinet is er allerminst overeenstemming over vaccinatieplicht. Premier Mark Rutte sluit het middel in de toekomst niet uit, herhaalde hij nog maar eens tijdens de coronapersconferentie van vorige week. “Maar dit is niet het moment.” Eerder pleitte zijn partijgenoot, toenmalig VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, al voor een vaccinatieplicht voor kinderziektes als de mazelen, als te veel ouders het vaccin zouden weigeren voor hun kinderen.

Ook demissionair coronaminister Hugo de Jonge (CDA) sloot vrijdagavond voor het eerst dwang niet langer uit: “Ik heb geleerd niet te stellig te zijn.” Voorheen was hij pertinent tegen een verplichting.

Formerende partijen zitten bepaald niet op één lijn

De Jonge kwam vaker op zijn woorden terug. Zo zei hij vorig jaar dat er geen ‘indirecte vaccinatiedwang’ zou komen. Hij zag er niets in om ongevaccineerden de toegang te zeggen tot evenementen of cafés. Inmiddels is het coronatoegangsbewijs staande praktijk, en wil het kabinet middels 2G ook geteste mensen de toegang tot openbare plekken ontzeggen. De Jonge ontkent overigens dat er onder dit beleid sprake is van ‘indirecte dwang’.

Het coronasceptische deel van de Tweede Kamer ruikt intussen onraad en vraagt de andere partijen kleur te bekennen. Tijdens het Kamerdebat van woensdag vroeg Kamerlid Wybren van Haga (Groep Van Haga) aan Mirjam Bikker (ChristenUnie) of haar partij een vaccinatieplicht uitsluit. Een deel van de achterban van de ChristenUnie weigert zich te laten vaccineren, en de fractie is kritisch over het uitbreiden van de coronatoegangsbewijzen. Bikker antwoordde dat haar partij vindt dat mensen ‘in vrijheid’ de keuze voor vaccinatie moeten kunnen maken. Geen dwang dus.

Per motie vroeg Forum-Kamerlid Pepijn van Houwelingen de Kamer zich tegen een toekomstige vaccinatieplicht uit te spreken. De motie haalde het niet: ChristenUnie stemde weliswaar vóór het uitsluiten van vaccinatieplicht in de toekomst, maar de coalitiepartijen VVD, D66, CDA én oppositiepartijen PvdA, GroenLinks, Volt en de fractie Den Haan stemden tegen. Een Kamermeerderheid sluit dwang dus niet uit. Tegelijkertijd werd zichtbaar dat de formerende partijen bepaald niet op één lijn zitten.

Ophef creëren

Nu valt hier een kanttekening bij te maken. Veel partijen hebben moeite met moties van vooral Forum voor Democratie die verzoeken maatregelen uit te sluiten die nog helemaal niet op tafel liggen. Zo’n motie wordt – in de woorden van GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld – vooral ingediend voor het creëren van ophef.

Maar door de Europese ontwikkelingen ligt de volgende fundamentele discussie alweer in het verschiet, terwijl de Kamer nog moet beslissen over de coronatoegangsbewijzen. De Kamer zal moeten kiezen of de voordelen voor de volksgezondheid en het afwenden van code zwart in de zorg en mogelijke toekomstige lockdowns opwegen tegen de inbreuk op de lichamelijke integriteit van ongevaccineerden.

En of het middel verder toenemende maatschappelijke polarisatie waard zal zijn. Nederland heeft een relatief hoge vaccinatiegraad, mede dankzij het van oudsher grote vertrouwen in de overheid. Die faciliteert en informeert over vaccins, maar verplicht ze niet. Bij dwang gaat deze traditie onherroepelijk op de helling.

Lees ook:

Is een vaccinatieplicht een goed idee? Vijf voors en tegens op een rij

Nu Duitsland in navolging van andere Europese landen kiest voor een vaccinatieplicht, begint ook in Nederland de discussie te leven. Is een vaccinatieplicht proportioneel of disproportioneel? We zetten vijf voors en tegens op een rij.