Verkiezingen
Politici willen wel in debat, maar graag zonder verrassingen
Het is van alle tijden en er valt niet veel tegen te doen. Politici stellen allerlei eisen voor televisieoptredens om te voorkomen dat ze onaangenaam verrast worden.
De verwarring vorige week bij de aankondiging van de komst van premier en VVD-kopman Mark Rutte bij het programma Vandaag Inside was exemplarisch. Presentator Wilfred Genee maakte bekend dat de VVD eiste dat er in het publiek geen boeren en slachtoffers van de toeslagenaffaire mocht zitten. Anders zou Rutte maandag niet aanschuiven bij de stamtafel van deze televisiekroeg.
De VVD ontkende in alle toonaarden. Volgens Rutte wilde hij niet verrast worden met andere politici in de studio, “want die kom ik de hele week al tegen”. Ook politieke duiders waren ongewenst. “Ik wil gewoon lekker met de mannen spreken, want er blijkt een rimpeling in de relatie met hen te zijn”, verklaarde Rutte op zijn wekelijkse persconferentie. Vanwege zijn veiligheid was wel de eis gesteld dat er vanuit het publiek geen rare toestanden zouden komen. Er waren immers incidenten geweest in de RTL-talkshows Jinek en Beau, waar publiek zich met de discussies ging bemoeien.
Oog in oog met een slachtoffer
VVD-voorlichter Kees Berghuis erkent dat hij in de campagne geen onverwachte situaties wil. In het RTL-debat voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 kwam Rutte plotseling oog in oog te staan met een moeder die slachtoffer was van de toeslagenaffaire. Dat was een spannend moment, zegt de VVD-spindokter met enig eufemisme. Rutte was zichtbaar van zijn stuk gebracht. In 2017 werd hij bij Jinek ook tot zijn schrik omringd door boze boeren. Televisiedebatten vindt Rutte om die reden veel spannender dan debatten in de Tweede Kamer, heeft hij wel eens toegegeven.
Daarom wordt voorafgaand zoveel mogelijk vastgetimmerd om incidenten en onwelgevallige tegenstanders te voorkomen, erkent een medewerker van het programma EenVandaag. Maandagmiddag is het traditionele debat op de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daar gaan weken intensieve voorbereiding aan vooraf. Het is niet alleen de VVD die hard onderhandelt. Alle partijen laten zich gelden. Wie er mag komen, welke duo’s een debat aangaan en over welk onderwerp er gedebatteerd wordt. Zelfs de plaats van de camera’s die op de Haagse politici gericht zijn wordt vooraf besproken. Voor programmamakers is het een dilemma: niet te veel toegeven, maar wel de belangrijkste politici binnen hengelen, zoals de premier.
Bloed, zweet en tranen
Die onderhandelingen gaan ook wel eens mis. Dit jaar is het traditionele RTL-debat daarom gecanceld. De redactie van Jinek wilde het toen overnemen met acht partijen. De zes grootsten en de sterkte stijgers BBB en JA21. Maar dat weigerde de VVD, die de concurrentie op rechts juist stelselmatig negeert.
De VVD is dan ook heel tevreden dat BNNVara nu een zogenaamde tweestrijd tussen de VVD en de ‘linkse wolk’ wil faciliteren. Zondagavond mochten Rutte en Edith Schippers (VVD-lijsttrekker Eerste Kamer) het opnemen tegen Jesse Klaver (GroenLinks) en Attje Kuiken (PvdA). Er was grote verontwaardiging over deze kunstmatig opgeklopte tegenstelling.
Politiek redacteur Peter Kee, die het debat had verzonnen, kreeg het verwijt in het frame van de VVD te trappen. “Dat heb ik met plezier gedaan, want het gaat wel om de twee grootste partijen van het land.” Er zijn geen harde eisen gesteld, zegt Kee. “Het is geen gratis zendtijd, wij stellen de vragen.” Twee partijen tegenover elkaar is ook beter dan de megadebatten met meerdere partijen, vindt hij. “Dat was altijd bloed, zweet en tranen om iedereen tevreden te stellen. Dat willen we niet meer. Eén op één in een uur is ook voor de kijker veel beter te pruimen.”
Lees ook:
Winnaars en verliezers, bij tv-debatten gaat het vooral om de beeldvorming.
Een goed verkiezingsdebat maakt je als kiezer iets wijzer. Dat lukt zeker niet altijd.
