Na maanden van onderzoek door accountantsbureau PwC is nog altijd niet duidelijk hoe een belangrijk memo in de toeslagenaffaire kon verdwijnen. Een belangrijke ambtenaar weigerde mee te werken aan het onderzoek.
Een cruciaal document in de toeslagenaffaire uit 2017 was breed bekend binnen het ministerie van financiën en de Belastingdienst, maar bleef desondanks tot in oktober vorig jaar buiten de publiciteit. Zeker 24 ambtenaren kregen het zogenoemde memo-Palmen toegestuurd, waarin de toenmalig hoogste jurist van Toeslagen al in maart 2017 stelde dat ouders gecompenseerd moesten worden omdat de Belastingdienst onrechtmatig en laakbaar had gehandeld.
Dat blijkt uit feitenonderzoek van accountantsbureau PricewaterhouseCoopers (PwC) dat donderdag door staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) naar de Tweede Kamer is gestuurd. Het onderzoek werd al in januari toegezegd door demissionair premier Mark Rutte, op aandringen van Kamerlid Pieter Omtzigt.
Ondanks maandenlang onderzoek heeft PwC er geen verklaring voor gevonden dat het memo tot twee keer toe kon verdwijnen. Na de eerste keer in 2017 dook het memo namelijk in juni 2019 opnieuw op. Naar aanleiding van publicaties van Trouw en RTL Nieuws over de toeslagenaffaire stuurde Sandra Palmen haar bevindingen naar degene die destijds moest toezien op het naleven van wet- en regelgeving door Toeslagen. Het memo werd opnieuw gedeeld, en zelfs opgenomen in zogeheten ‘factsheets’ over de zaak, maar verdween daarna weer van de radar.
‘Laakbaar handelen’
De destijds hoogste baas van de Belastingdienst, Jaap Uijlenbroek, heeft bij PwC verklaard dat de factsheet waarin het memo vermeld staat in zijn aanwezigheid is besproken. ‘Interne memo moeten we hier niet iets mee. Laakbaar handelen’, notuleert een ambtenaar over die bespreking. Uijlenbroek verklaarde later tegenover de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag dat hij het memo ‘op geen enkele manier’ kende, tot het in oktober vorig jaar in de publiciteit kwam.
Opvallend is dat een voormalig lid van het managementteam van Toeslagen, dat in 2017 verantwoordelijk was voor het afhandelen van de zaak, medewerking aan het onderzoek van PwC heeft geweigerd. Volgens een woordvoerder van staatssecretaris Van Huffelen blijft dat zonder gevolgen: het stond ambtenaren vrij om deelname aan het onderzoek te weigeren. De betreffende ambtenaar bekleedt inmiddels een andere hoge positie binnen de Belastingdienst.
Ingestemd
Wel is op last van de hoogste baas van het ministerie van financiën toegang gegeven tot de e-mailbox van de betreffende ambtenaar. Daaruit blijkt dat het voormalige MT-lid in oktober vorig jaar heeft gesteld dat in 2017 zowel toenmalig directeur-generaal Uijlenbroek als toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes op de hoogte was van, en hebben ingestemd met, de manier waarop de zaak werd afgehandeld. Het ministerie van financiën laat alleen weten dat ‘de e-mail is gelezen’, maar geeft geen verdere verklaring daarover.
Ook voormalig staatssecretaris Menno Snel, die in december 2019 aftrad vanwege de toeslagenaffaire, heeft deels medewerking geweigerd. Hij wilde geen inzage geven in zijn privételefoon, omdat die volgens hem geen zakelijke correspondentie zou bevatten.
In juni bleek uit een reconstructie van Trouw en RTL Nieuws al dat het memo-Palmen bewust niet is gearchiveerd op het ministerie van financiën. Dat was op het departement in januari van dit jaar al bekend, maar volgens staatssecretaris Van Huffelen heeft ook die informatie de ambtelijke en politieke top toen niet bereikt.
Nog geen plan voor snellere afhandeling toeslagenaffaire
“Het gaat niet zo snel als wij willen, en als de ouders graag willen”, zei staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) donderdag over de afhandeling van de toeslagenaffaire. Maar een plan waarmee het sneller kan, is er nog niet. Daarover wil Van Huffelen eerst in gesprek met gedupeerde ouders, de speciaal opgezette herstelorganisatie UHT en de Tweede Kamer. Voor de zomer had Van Huffelen al aangekondigd de aanpak te willen ‘herijken’. Van de ruim 47.000 mensen die zich als gedupeerde hebben gemeld, zijn slechts 4200 gevallen volledig afgehandeld. Zo’n 20.000 ouders hebben al wel de door het kabinet eind vorig jaar beloofde 30.000 euro gekregen.
Lees ook:
Hoe een explosief memo in de toeslagenaffaire twee keer kon verdwijnen
Al in 2017 adviseerde de hoogste juridische medewerker van de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst dat ouders compensatie moesten krijgen. Toen dat twee jaar later bekend werd op het ministerie van financiën, werd er opnieuw niet naar gehandeld. Bewust, zo blijkt uit een reconstructie van Trouw en RTL Nieuws.
