Notulen ministerraad openbaar in unieke poging vertrouwen te herstellen

In een poging iets van het geschonden vertrouwen te herstellen neemt het demissionair kabinet een opmerkelijke en unieke stap. Een gedeelte van de notulen van de ministerraad uit het jaar 2019 zal maandagavond openbaar worden gemaakt. Normaal gesproken zijn deze verslagen staatsgeheim en komen ze pas na twintig jaar in de openbaarheid. Volgende week donderdag is er een Kamerdebat over de kwestie.

Demissionair premier Rutte is ervan overtuigd dat in deze notulen ‘niets onoorbaars’ staat over de manier waarop het kabinet het parlement informeert, zo zei hij vrijdagmiddag op de stoep van zijn ministerie. Daarmee verwees hij naar het nieuws van RTL deze week, dat in de ministerraad van 15 november 2019 afspraken zouden zijn gemaakt om de Tweede Kamer doelbewust een volledig feitenrelaas te onthouden over het toeslagenschandaal. Kamerleden hadden daar vele malen om gevraagd. RTL bracht het nieuws op basis van bronnen die de notulen hebben ingezien.

Over het besluit is volgens Rutte vrijdag in de ministerraad een ‘heel goede discussie gevoerd’, een teken dat het niet zonder slag of stoot is gegaan. Zoveel wilde Rutte ook wel kwijt: “Dit is een bijzondere uitzondering”. Ministers moeten in de Trêveszaal vrijuit kunnen overleggen, over meestal gevoelige en vertrouwelijke zaken. Naar buiten toe spreekt het kabinet altijd ‘met één mond’, maar binnenskamers kan en mag het knetteren.

Tumultueuze week

Het besluit is het slotstuk van een tumultueuze formatieweek. Door alle ophef smolt het onderling vertrouwen op het Binnenhof verder weg, terwijl informateur Herman Tjeenk Willink stug doorging met zijn werk. Hij heeft voor eind volgende week zijn verslag beloofd, maar nu komt daar het debat van donderdag bij. Het is zeer de vraag of Tjeenk Willink de gordiaanse vertrouwensknoop voor die tijd nog kan doorhakken.

Vooral bij het CDA zullen velen slapeloze nachten hebben gehad. Minister Hoekstra stond er niet fraai op: hij had volgens RTL zijn partijgenoot en Kamerlid Pieter Omtzigt in 2019 willen ‘sensibiliseren’. Maandag zal blijken of hij dat bijzondere woord voor het dimmen van een gekozen volksvertegenwoordiger inderdaad heeft gebruikt. Hoekstra zei vrijdag ineens dat hij in januari al voor openbaarmaking van de notulen pleitte, rond de val van het kabinet. Tot nu toe was alleen bekend dat Rutte dat had voorgesteld. Ook D66-leider Sigrid Kaag was als minister bij de bewuste ministerraden in 2019. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers niet, maar die partij heeft hernieuwde samenwerking met de VVD al vrijwel uitgesloten.

Ongeveer 5 procent van de lokale CDA-afdelingen riep Hoekstra deze week op om niet meer met Rutte in een kabinet te gaan zitten. “De waarheid is voor hem geen uitgangspunt, maar een optie”, schreven een twintigtal afdelingen, die zeggen achter Omtzigt te staan. Hoekstra zelf heeft kabinetsdeelname nooit uitgesloten.

‘Kabinet stuurde met informatievoorziening op gewenste uitkomsten’

Tegelijkertijd moet niet te veel worden opgehangen aan de bewuste notulen. Over het toeslagenschandaal is al heel veel naar buiten gekomen dat op z’n minst onoorbaar is te noemen. Het kabinet is er niet voor niets over gevallen. De Kamer krijgt maandagavond dezelfde notulen plus een samenvatting toegestuurd die zijn ingezien door de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Die concludeerde afgelopen herfst dat er met de informatievoorziening vanuit het kabinet gestuurd is op ‘politiek en juridisch gewenste uitkomsten’. De Kamer kreeg destijds na lang aandringen slechts een incomplete tijdlijn. Daarin ontbraken allerlei documenten waarvan Trouw en RTL het bestaan al hadden onthuld.

Commissielid en SP-Kamerlid Renske Leijten zegt nu dat ze in de notulen niet heeft gezien wat RTL deze week onthulde. Ook in de verhoren met Rutte en Hoekstra is dit niet letterlijk aan de orde gekomen. Daarin ging het wel over de ronduit beroerde informatievoorziening in de periode tot en met november 2019. Leijten: “Omdat ze ons lang niet alle informatie gaven, heeft het ongekende onrecht daarna nog veel langer geduurd. Dat is een feit”.

Onzeker is of de Rijksrecherche onderzoek gaat doen naar het – strafbare – lekken van de notulen naar RTL. Rutte wilde daar vrijdag geen antwoord op geven.

Lees ook:

Weekboek formatie: Nu is Rutte de controle over het formatieproces echt kwijtgeraakt

In de kleine uurtjes van het zoveelste coronadebat werd deze week zichtbaar hoe demissionair premier Rutte – onbetwiste winnaar van de verkiezingen – zijn vermogen om alles onder controle te hebben momenteel kwijt is.