Niet de maatregelen, maar het virus zelf had de aandacht moeten hebben

Medio september, toen de coronacijfers met de dag zorgelijker werden, nam de premier het drastische besluit dat de kroegen een uurtje eerder dicht moesten. Nederland was het zicht op het virus nog niet verloren, zei Rutte. Hij wilde de burgers ook niet smeken zich aan de anderhalve meter te houden. Mensen hebben immers een eigen verantwoordelijkheid. “Het is niet zo verschrikkelijk ingewikkeld”, vond de premier.

We zagen de afgelopen weken wat die eigen verantwoordelijkheid in de praktijk betekent. Mensen liepen schouder aan schouder door de winkelstraten, zich verwonderend wat al die andere koopjesjagers daar deden. Ze stonden weer bumper aan bumper vast op de snelweg, zich verbazend waarom al die andere hardwerkende Nederlanders niet thuis konden blijven. Ze vielen over elkaar heen van verontwaardiging omdat de koning en koningin afreisden naar Griekenland. Toen in november bleek dat vakanties in Europa zo ongeveer onmogelijk werden, boekten ze vakanties naar Curaçao. En de coronacijfers kleurden roder en roder.

Waar ging het mis? Het is bekend dat binnen het kabinet de stemmen die hamerden op het zoveel mogelijk laten draaien van de economie, steeds luider klonken. Natuurlijk moesten er zwaardere maatregelen komen, daar waren alle ministers het over eens. Dus sloten de musea en bibliotheken twee weken lang de deuren en bleef tegelijkertijd het Zweedse woonwarenhuis open. Op Black Friday werd de op aanbiedingen beluste consument geen strobreed in de weg gelegd. Schiphol behield, zoals altijd, zijn onaantastbare status. En het aantal nieuwe besmettingen liep iedere dag verder op.

Nederland lijkt het even vergeten

Je kunt, zoals Rutte deed, hopen dat mensen begrijpen dat ze een eigen verantwoordelijkheid hebben. Totdat duidelijk is dat zoiets niet werkt, dat te veel mensen drukker zijn met de verontwaardiging over de ander. Die situatie vraagt om een glasheldere boodschap. Om overheidscommunicatie op alle beschikbare kanalen, in alle benodigde talen, om burgers op het hart te drukken zich aan de regels te houden.

De afgelopen weken zijn we overspoeld door verhalen van – terecht – treurende ondernemers die kopje onder dreigen te gaan. Daardoor lijkt Nederland even vergeten waarom die maatregelen zo noodzakelijk zijn. De beelden van de tragedies in de ziekenhuizen, van doodzieke mensen aan de beademing en overwerkt personeel; ze zijn op de achtergrond geraakt, met alle gevolgen van dien.

Het lukt de overheid al maanden niet om de ernst van de situatie over te brengen. In winkelstraten staan borden met loze kreten als ‘samen tegen corona’ en ‘vermijd drukte', op plekken waar je ook indringende videoboodschappen van zieke mensen kunt laten zien. Het magere aantal tv-filmpjes van de rijksoverheid over corona verbleekte bij de duizenden reclamespotjes over Black Friday.

Nu is het land alsnog in lockdown. De basisscholen, die niet meer dicht zouden gaan, moeten dicht. Leerachterstanden zullen oplopen. Winkeliers zitten in de belangrijkste weken van het jaar noodgedwongen thuis. Hugo de Jonge liet maandagavond op tv doorschemeren dat het de afgelopen maanden wat hem betreft te veel is gegaan over de ernst van de maatregelen en te weinig over de ernst van het virus.

Het was een boodschap voor de media, maar zeker ook voor de overheid zelf.

Bart Zuidervaart is chef van de redactie politiek. Hij schrijft wekelijks een column.