Nederlandse militairen zijn gewild in het buitenland, dat was weleens anders

Er ligt inmiddels een aardige lijst verzoeken om militaire hulp op de burelen van de ministeries van defensie en buitenlandse zaken. Zodra één van de verzoeken de top van de stapel nadert, wordt het document waarschijnlijk weer netjes onderop gelegd.

Ga maar na. In april maakten Stef Blok (buitenlandse zaken) en Ank Bijleveld (defensie) melding van een Amerikaans verzoek om hulp bij een bufferzone in Syrië. De ministers gingen het bestuderen, en zijn daar al bijna een half jaar mee bezig.

In juli kwam er een Amerikaans verzoek bij voor een marinemissie in de Perzische Golf. Begin september vroeg Frankrijk instructeurs om de Malinese strijdkrachten te trainen. Ook hierop zitten ambtenaren nog te blokken.

Voor het kabinet is het in ieder geval een luxepositie dat de Nederlandse militairen gewild zijn in het buitenland. Ooit was dat wel anders. We moeten terugdenken aan de pijnlijke periode rond de Golfoorlog in 1990 en 1991. Nederland wilde graag meedoen aan de coalitie tegen Irak, maar ook niet te veel gevaar lopen. De politieke besluitvorming verliep amateuristisch. Gevolg was dat Nederland internationaal voortdurend achter de feiten aanliep, en tevergeefs leurde met troepen. Jaren later maakte het geschiedenisprogramma Andere Tijden een boeiende aflevering met de toenmalige hoofdrolspelers.

Blind van drift

Eerst togen twee marineschepen naar de Perzische Golf, om daar een embargo tegen Irak af te dwingen. Tijdens een bezoek werd defensieminister Relus ter Beek flink in de maling genomen. De militairen boden aan hem via een kabel tussen de twee varende schepen te verplaatsen. Marinebaas Herpert van Foreest kon zich jaren later nog goed herinneren hoe Ter Beek daar bungelde. “Ik was blind van drift. Om veiligheidsredenen mag dat helemaal niet. De mannen wilden een geintje uithalen. Ze lieten de toplijn telkens wat vieren, en trokken hem dan weer strak. De minister ging als een jojo op en neer.”

Relus ter Beek liep zo waarschijnlijk meer gevaar dan Nederlandse militairen in de oorlog. Op enig moment ontstond het idee F-16-straaljagers te sturen om een land in de regio tegen Irak te beschermen. Op vliegbasis Twente stonden de piloten al klaar, inclusief pallets vol wc-papier. Alleen de bestemming ontbrak nog.

Vliegvelden dichtbij Irak stonden al vol met Amerikaanse en Britse toestellen. Minister van buitenlandse zaken Hans van den Broek moest bij andere landen leuren. “De Turkse regering had ik eigenlijk te laat verteld over onze plannen. De Emiraten bleken ook niet geïnteresseerd.” Vervolgens ging een ambtelijke delegatie naar het toch tamelijk ver van Irak gelegen Oman, met een bedelbrief van premier Lubbers. Een generaal ontving de Nederlanders en begon de brief te lezen. Halverwege viel hij in slaap, waarna de Nederlanders afdropen.

Enkele maanden later had Van den Broek een nieuw plan. Kon Nederland Israël niet beschermen tegen Irakese raketbeschietingen? Bij de ambassade in Den Haag bood hij Patriot-luchtafweer aan. Ter Beek vernam het nieuws uit de krant, en kon Van den Broek meteen een illusie armer maken. De Nederlandse Patriots waren alleen geschikt tegen vliegtuigen, en niet tegen raketten. Na een nieuwe bedelronde mocht Nederland gemoderniseerde Patriots van de VS lenen voor gebruik in Israël. Niet dat het veel uitmaakte, want ook de moderne versie van de Patriot schoot meestal mis.

Wat de Amerikanen wel van Nederland vroegen, durfde Den Haag dan weer niet aan. Washington wilde dat Nederlandse mariniers samen met hun Amerikaanse collega’s Irak binnenvielen. Veel te gevaarlijk, oordeelde de top van de krijgsmacht. De hele Nederlandse oorlogsinspanning wordt dan ook het best samengevat door Van den Broek, als hij zegt hoe het de Nederlandse F-16s verging. “Goed, want ze zijn thuisgebleven.” Dat lot dreigt dit jaar ook voor de Nederlandse militairen waar Frankrijk en Amerika om vragen.

De rubriek Plein 2 behandelt de belangrijke en minder belangrijke bijzaken in politiek Den Haag, beschreven door de parlementaire redactie van Trouw.