Krijgsmacht
Nederlandse landmacht komt deels ‘onder bevel’ van Duitsland. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
Minister Ollongren draagt de vlag van de derde en laatste landmachtbrigade over aan haar Duitse ambtgenoot. Toch blijft Nederland volledige zeggenschap houden over inzet van de eigen militairen.
De aanhalingstekens zijn veelzeggend, in het persbericht van Defensie. Donderdag is opnieuw een Nederlandse landmachtbrigade ‘onder bevel gesteld’ van een Duitse divisie. Zo luidt de officiële benaming van de ceremonie die donderdagmiddag plaatsvond in Veitshöchheim nabij Würzburg, thuisbasis van de Duitse pantserdivisie. Defensieminister Kajsa Ollongren droeg daarbij de eenheidsvlag van de brigade uit Oirschot plechtig over aan haar Duitse ambtgenoot Boris Pistorius.
Met die aanhalingstekens probeert Defensie te zeggen: het klinkt misschien heftig, Nederlandse militairen die ‘onder bevel gesteld’ worden van Duitsers. Befehl ist Befehl – aan die woorden kleeft een bittere historische nasmaak. Maar dat is nu eenmaal de officiële term. De praktijk is minder streng.
In Den Haag en omstreken praten alle betrokken officieren zich al maandenlang de blaren op de tong met de verzekering dat Nederland volledige zeggenschap behoudt over de inzet van de eigen militairen. “Het blijft een Nederlandse politieke afweging om te besluiten tot inzet van de krijgsmacht”, zei plaatsvervangend commandant der strijdkrachten Boudewijn Boots vorige week tijdens een technische briefing in de Tweede Kamer. “Het oppergezag ligt bij de Nederlandse regering.”
De integratie van de 13 Lichte Brigade in de Duitse 10de pantserdivisie betekent wel een mijlpaal in de Nederlands-Duitse samensmelting van landmacht-taken. Het is de derde en laatste Nederlandse brigade die de afgelopen jaren opgaat in een grotere Duitse divisie.
Gezamenlijk oefenen met wat ooit de vijand was
Hoe ziet die samenwerking er in de praktijk uit? Er wordt gezamenlijk geoefend, bijvoorbeeld. Daarbij stemmen de Duitsers en de Nederlanders hun gebruik van en behoeften aan militair materieel zoveel mogelijk op elkaar af. Dat klinkt logisch, maar lange tijd was het aan Nederlandse kant zelfs verboden om dezelfde munitie te gebruiken als de Duitsers. Het was immers niet de bedoeling dat die munitie ‘in handen viel’ van wat ooit de vijand was.
Samenwerking door de jaren heen
1995: Oprichting 1ste Duits-Nederlandse legerkorps in Münster. Commandant is afwisselend een Nederlander en een Duitser, momenteel een Nederlander.
2004: Opheffing (wegens bezuinigingen) van laatste Nederlandse landmachtdivisie (grote eenheid).
2013: Nederland verkoopt laatste honderd (‘overtollige’) Leopard-tanks aan Finland.
2014: Integratie 11 Luchtmobiele Brigade in Duitse Division Schnelle Kräfte (momenteel bestaande uit 9500 Duitse en 2300 Nederlandse militairen).
2015: Oprichting Nederlands-Duitse 414 tankbataljon. Hierin kan Nederland naar eigen inzicht beschikken over achttien Leopard-tanks, die worden geleased van Duitsland.
2016: Integratie 43 Gemechaniseerde Brigade (de zwaarst bepantserde brigade van de Nederlandse landmacht) in Duitse 1. Panzerdivision.
2023: Integratie 13 Lichte Brigade in Duitse 10. Panzerdivision.
Bij de Nederlandse landmacht werken ruim 23.000 mensen. De Duitse landmacht is ruim twee keer zo groot.
Bij de nieuwste samensmelting komen Duitse officieren aan het hoofd te staan van de Nederlandse brigade, maar tegelijk nemen zeven Nederlandse stafofficieren hun intrek in het commando van de Duitse divisie.
Hier en daar, ook in de Tweede Kamer, klinken verontruste geluiden dat de Nederlandse krijgsmacht inmiddels geheel is opgeslokt door ‘Das Heer’, zoals de Duitse landmacht heet. Daarbij worden angstbeelden opgeroepen van Nederlandse militairen die door Berlijn naar strijdtonelen worden gestuurd tegen de wil van Nederland zelf in.
Hoofdkwartier in Utrecht
Dat is niet aan de orde, zegt de top van de krijgsmacht. Bovendien zijn er genoeg landmachtonderdelen die geheel onafhankelijk blijven, los van Duitsland. Dat zijn onder meer het korps commandotroepen, ondersteunende diensten zoals de genie en alle zaken die met de zogeheten ‘vredesbedrijfsvoering’ te maken hebben. Ook het hoofdkwartier van de landmacht in Utrecht blijft gewoon bestaan.
Enkele Tweede Kamerleden vroegen zich tijdens de briefing af of die innige Nederlands-Duitse samenwerking ongedaan kan worden gemaakt als de omstandigheden daarom vragen. In principe kan dat, antwoordde de commandant der landstrijdkrachten Martin Wijnen. “We bouwen een huis van legoblokjes. Die blokjes kunnen we er ook weer uithalen. Het is dus omkeerbaar, hoewel dat niet het streven is.”
Een ander misverstand is dat Nederlanders zich in Duitse uniformen moeten hijsen. Dat is ook niet zo. De betrokken officieren en hun ondergeschikten krijgen steevast ook veel vragen over de vermeende cultuurverschillen tussen de Nederlanders en de Duitsers. Want die zijn er. “Een Duitser gaat geen Nederlander worden en een Nederlander geen Duitser, en dat moeten we ook niet willen”, zei Wijnen daarover. “Maar we zitten dicht genoeg bij elkaar voor het werk dat we moeten doen.”
Wijnen haalde een vaker gebruikt voorbeeld aan om die cultuurverschillen te illustreren. “Als een Duitse commandant een besluit neemt, is dat het einde van de discussie. Als een Nederlandse commandant een besluit neemt, is dat het begin van de discussie.”
Lees ook:
Grote oefening Nederlandse leger: het bloed is echt, de dood nep
De Koninklijke Landmacht hield in het oosten van Duitsland een van de grootste oefeningen van de laatste jaren. Trouw was erbij.
