Minister Hoekstra kan nog zo stoer doen, geld voor fundamentele veranderingen is er gewoon niet

Arme partijcommissies die zich buigen over de verkiezingsprogramma’s voor de verkiezingen van volgend voorjaar. Niets is meer zoals het een paar maanden geleden was en ook de ambities van de leidende politici zijn, als je hen de laatste tijd hoort praten, drastisch gewijzigd. Waar een virus al niet toe kan leiden.

Het Centraal Planbureau kwam vanochtend met verontrustende cijfers over de te verwachten economische ontwikkelingen. Verontrustend is wellicht nog te zacht uitgedrukt, verbijsterend wellicht een beter woord. En daar moet dan een begroting voor 2021 op worden gebaseerd. Wopke Hoekstra hoeft echter niet te wanhopen. Hij hoeft nog niet te snijden in de uitgaven. Sterker, het planbureau adviseert hem zich deels uit de crisis te investeren. Dat gaat echter niet op voor de financiële onderbouwing van verkiezingsprogramma’s. Die moeten veel uitgaven schrappen om de overheidsfinanciën niet gierend uit de klauwen te laten lopen.

Geen geld, sterker alleen maar minder geld en de ambities worden opgeschroefd nu er een andere sfeer ontstaat. Zelfs bij de meest fervente aanhangers van het beginsel ‘laat het kapitalisme ongehinderd zijn zegenrijke werk doen’ begint de twijfel toe te slaan. Niet dat het virus een direct gevolg is van ons geloof in het optimale nutsdenken, de gevolgen laten wel zien dat die ideologie wellicht toch zijn beperkingen had.

De kapitalisten van de SP

Het wordt een zware dobber voor de programmacommissies. Tenzij je de schuld voor alles en iedereen kan leggen bij één bepaald onderwerp dan wel een bepaalde groep: de kapitalisten van de SP of de islam, de ontwikkelingshulp en sowieso het gebrek aan trots op ons koloniale verleden van de PVV.

Fundamentele veranderingen zijn, ondanks hun lawaai, niet gratis. Ze kosten veel geld. De wens klimaatverandering tegen te gaan wordt bijvoorbeeld enorm geholpen door milieubewuster gedrag. Het herstel van al geleden schade vergt echter onvoorstelbaar grote bedragen.

Minister Wopke Hoekstra kan nog zo stoer doen en wijzen op de buffers die in de afgelopen periode (vooral dankzij de verguisde coalitie van PvdA en VVD) zijn opgebouwd, zijn zakken kunnen nog zo diep zijn, het geld om de zo vurig gewenste veranderingen te bewerkstelligen is er gewoonweg niet.

Binnenkort is de werknemer weer de vragende partij

Bij veranderingen in klimaat- en milieubeleid moeten we het dus niet zoeken. Ook de arbeidsmarkt, om maar een ander willekeurig voorbeeld te noemen, zal niet snel en zeker niet gemakkelijk hervormd worden. Binnenkort is de werknemer op de arbeidsmarkt weer de vragende en dus onderliggende partij en begint voor de werkgever weer een wat dat betreft betere tijd.

De coronacrisis heeft gezorgd voor een snel opkomend gevoel dat het zo niet langer kan. In de samenleving en dus ook in de politiek. Zonder de politicus ervan te willen beschuldigen op grond van ontwikkelingen in de publieke opinie de kiezer naar de mond te willen praten.

Erover praten en het ook doen zijn twee zeer verschillende zaken. Zeker als wensen geld kosten en de economie vooralsnog verhindert dat er geld vrijkomt. Er is een tijd geweest dat de politicus daar zijn schouders over op haalde. Hij achtte zich immers in staat gedragsverandering vanuit de politiek te bewerkstelligen. We hebben echter nog niemand horen beweren dat na de coronacrisis de samenleving opeens weer een stuk maakbaarder zal worden.

Dus zal ook gedragsverandering de nodige miljarden gaan kosten. Vooralsnog is het niet onverstandig alle roepen om verandering en de belofte als politieke partij daar ook aan bij te dragen vooral te beschouwen als vrome wensen.

Lex Oomkes is politiek commentator van Trouw en schrijft wekelijks een column. Lees ze hier terug.