Moet je Thierry Baudet tegenspreken of maak je hem daarmee alleen maar groter? Politiek leiders Lodewijk Asscher (PvdA), Rob Jetten (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie) bekennen kleur. Woensdag dient het kort geding van Baudet tegen ‘Buitenhof’, over hoe zijn mening over asielzoekers in het tv-programma werd samengevat.
Van premier Rutte is de legendarische metafoor afkomstig van het stuk rood vlees. “Ik ga niet reageren op ieder stuk rood vlees dat de PVV hier in de arena gooit”, zegt hij in februari 2012 in de Tweede Kamer. Aanleiding is het Polen-meldpunt van de PVV, waar mensen overlast van hier werkende Polen kunnen melden. Het citaat komt symbool te staan voor de aanpak van negeren of vooral ‘niet te groot maken’ van extreme, provocerende politieke uitspraken.
Met de komst van Thierry Baudet en zijn Forum voor Democratie worstelen partijen opnieuw met dit dilemma. Zeker sinds Baudet vorig jaar een monsterzege behaalde bij de Provinciale Statenverkiezingen, waar hij in één klap de grootste partij werd. Uitvloeisel daarvan is de eerste bestuurlijke samenwerking met Baudets partij, in het Brabantse provinciebestuur. Daar onderhandelen VVD, CDA, Forum en Lokaal Brabant sinds vrijdag over een coalitie. De achterban van VVD en vooral CDA is verdeeld over deze samenwerking. Baudet is positief gestemd en bereid ‘ook beleid te moeten zien gebeuren waar we minder enthousiast over zijn’.
Veel uitgesprokener is de leider van Forum in het debat vlak voor het voorjaarsreces op 18 februari over de Europese begroting. In de late uurtjes komt Baudet fel in botsing met PvdA-leider Lodewijk Asscher. Baudet zegt: “De Europese Unie is een staat in wording. Al dat geld gaat naar de wording van die staat. Dus naar het regelen van buitenlandse politiek. Naar het opzetten van veerdiensten om immigranten vanuit Afrika over te zetten naar Europa om de nationale identiteit te verzwakken zodat er geen nationale staten meer zullen zijn.”
Asscher loopt naar de interruptiemicrofoon. Later zegt hij meteen te voelen dat “hier een grens wordt overschreden. Ik vond het geen optie om gewoon te blijven zitten, dit te negeren of te bagatelliseren.” Tijdens het debat zegt de PvdA-fractievoorzitter: “Ik kom naar voren omdat de heer Baudet in zijn opsomming van grieven eigenlijk zegt dat er een complot bezig is om immigranten hiernaartoe te halen om onze identiteit te verzwakken. Als je zoiets stelt, moet je dat bewijzen, vind ik. Mijn vraag is of de heer Baudet zich ervan bewust is […] dat hij hiermee een extreem-rechtse of radicaal-rechtse theorie aan het verspreiden, aan het witwassen is in deze vergaderzaal.”
Debatstrategie
In zijn werkkamer beantwoordt Asscher de vraag of hier een strategie achter zat. “Mij gaat het niet om de debatstrategie op zo’n moment, of het verstandig is. Iedere vorm van racisme of antisemitisme en radicaal-rechtse uitingen zijn een reden niet te zwijgen. Dat is mijn verantwoordelijkheid als parlementariër, voor mezelf en tegenover de kiezers. We kenden de PVV al en hun uitlatingen over Marokkanen. Maar dat is een ander onderwerp.”
Volgens Asscher is het de eerste keer dat deze ‘omvolkingstheorie’ over Europa in het parlement zo is verwoord. “De nationaal coördinator voor terreurbestrijding heeft hierover ook gezegd: deze theorie is niet onschuldig. Zij wordt door sommige groepjes gebruikt als legitimatie voor geweld. Daarom is het essentieel een grens te trekken.”
Ook Rob Jetten (D66) en Pieter Omtzigt (CDA) gaan die avond in de Kamer tegen Baudet in. Jetten verwijt hem ‘met allemaal chique en dure woorden verstoppertje te spelen’ met het uiteindelijke doel uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en uit de EU te willen. “Waarom? Omdat de heer Baudet staat voor een dominant blank Europa waar geen plek is voor mensen met een andere afkomst, een andere kleur of mensen die op een andere manier tegen de wereld aankijken. De heer Baudet wil een Nederland dat volledig voldoet aan zijn wereldbeeld en dat is een hele enge ideologie.”
Jetten zegt achteraf dat hij op zo’n moment niet stil kan blijven zitten. “Mensen zien dit, op filmpjes, op YouTube, en wat als dan niemand wat heeft gezegd? Als we het onweersproken laten, kan het steeds normaler worden. Ook al zegt hij elke keer wel iets waarvan ik voel dat het over de streep gaat. Bijvoorbeeld toen hij stelde dat alle Syriërs in Nederland terug moesten naar Syrië, omdat IS verslagen is.”
In het debat verweert Baudet zich tegen ‘deze bizarre kenschetsing’ door Jetten van zijn standpunt. Hij zegt: “Wij staan voor de gelijke rechten van iedereen en de gelijke kansen voor iedereen, ongeacht afkomst, kleur, religie of wat dan ook.” Als die week in Buitenhof de frase van het ‘blanke Europese ras’ terugkeert, eist Baudet rectificatie. Buitenhof weigert en dat leidt tot een kort geding dat vandaag dient.
Na het bewuste debat krijgt Jetten naar eigen zeggen van verschillende collega’s van andere partijen te horen: ‘Waarom doe je dit, zo geef je hem alleen maar aandacht, zonde van je tijd’. Die verwijten dat hij Baudet te veel eer gaf, kreeg hij eerder, bijvoorbeeld toen hij in ‘Nieuwsuur’ met hem in debat ging over de rechtsstaat. “Natuurlijk kies ik waar ik op inga. Maar ik vind dat ik me moet uitspreken, ook als dat minder zetels zal opleveren.”
Niet happen
De discussie roept herinneringen op aan de jaren waarin Geert Wilders met zijn ‘kopvoddentaks’ en ‘islamiseringstsunami’ bij sommige collega’s in het parlement het bloed onder de nagels vandaan haalde, Jettens voorganger Alexander Pechtold voorop. Anderen zwijgen liever. Vooral premier Rutte is een meester in het niet happen en meebewegen met zijn tegenstander in het debat. Waar zijn voorganger Jan-Peter Balkenende kon briesen over het ‘affront tegen de Nederlandse samenleving’ van Wilders, geeft Rutte Wilders vaak deels gelijk. “Daar heeft de heer Wilders gewoon een punt.” Ook Kees van der Staaij van de SGP beheerst die kunst.
Alleen de minder-Marokkanen-uitspraak van Wilders uit 2014 brengt Rutte, zij het schoorvoetend, in beweging. Als de PVV bij deze woorden blijft, zegt hij, is toekomstige samenwerking uitgesloten. Maar het is toenmalig vicepremier Asscher die de morele verontwaardiging namens het kabinet verwoordt. “Dit is een vergiftiging van de samenleving.”
Het roodvleesargument rond Baudet brengt afgelopen week onverwacht ook de ChristenUnie in beroering. Partij-ideoloog Wouter Beekers gooit de knuppel in het hoenderhok met een interview in NRC onder de kop ‘Thierry Baudet schreef rake analyses’. Op de vraag of hij vindt dat de Forum-leider zich racistisch uit, zegt Beekers: “Dat vind ik te sterk uitgedrukt. Ik zou het eerder, in zijn termen, homeopathisch verdund racisme noemen. Hij speelt op de grens en dat vind ik niet minder gevaarlijk. Ik woon in Rotterdam en merk dat multicultureel samenleven niet makkelijk is. In zo’n context mensen tegenover elkaar zetten, is bloedlink.” De vraag of er een principiële grens is waar politici als Baudet en Wilders niet over mogen gaan, vindt Beekers ‘veel te vaak’ gesteld door journalisten en politici. “Thierry Baudet zegt iets, wij reageren erop en trekken rode lijnen, en daar gaat hij vervolgens weer op lopen. Zo dansen we helemaal zijn dans.”
Partijleider Gert-Jan Segers van de ChristenUnie ziet daarentegen wel principiële grenzen. “Als iemand onvoldoende afstand neemt van racisme is dat een grens, de rechtsstaat in diskrediet brengen ook”, zegt hij desgevraagd. Hij roept in herinnering hoe hij Baudet tegensprak, toen die het debat na Prinsjesdag een groot theaterstuk noemde. “Als je zo spreekt over het parlement, is dat de bijl aan de wortel van de democratische rechtsstaat. Wilders doet dat ook met zijn ‘nepparlement’.”
Volgens Segers ‘doen woorden ertoe’, in een echo van de recente waarschuwing van het kabinet onlangs over het polariserend woordgebruik in de Tweede Kamer. Iets wat Segers Baudet ook persoonlijk heeft gezegd. “Vorig jaar voor de zomer was ik bij hem op de koffie, toen speelde het voorbereidend overleg voor het provinciebestuur in Zuid-Holland. Hij had toen getweet over een paar linkse leiders, onder wie Klaver, in verband met migratie. Met de tekst ‘wir haben es nicht gewusst’. Dat vond ik radicalisering en ik heb hem gezegd dat zoiets geen spel is. Maar ja, geen excuus.”
Segers maakt in het parlementaire debat per keer de afweging. “Gaat dit over de rode lijn of niet? Je moet niet alles op dezelfde hoge toon tegenspreken.” Ook vindt hij dat Baudet serieus genomen moet worden. “Hij is een stem die versterkt is door heel veel kiezers.” Er is bij de ChristenUnie-leider een zeker ongemak dat alles wordt afgemeten aan Baudets uitspraken. Verbaasd was hij bijvoorbeeld over de felheid waarmee Baudet vorig jaar werd aangevallen over ‘abortus als morele ondergrens’, zoals verwoord in diens essay over de Franse schrijver en filosoof Houellebecq. “Daar moet toch een normaal debat over mogelijk zijn. Ik probeer de zorgen te zien die Baudet adresseert, ook al kies ik niet zijn woorden of oplossingen.”
Asscher verdedigt Baudets vrijheid van meningsuiting, zoals hij dat ook deed tijdens het debat. “Die vrijheid is voor parlementariërs grondwettelijk heel ruim en dat is goed. Het is aan de anderen in het debat om de grenzen aan te geven en bloot te leggen wat de consequenties zijn. Daar hoeft de Kamervoorzitter geen rol te spelen. Pieter Omtzigt van het CDA deed dat bijvoorbeeld heel goed. Waar staat dat dan, over de EU, wat zijn uw bronnen?, vroeg hij. Het is democratischer en effectiever als het parlement op zo’n moment gewoon z’n werk doet, in plaats van een soort symbolische veroordeling. Dat geldt ook voor Baudet: als je beweringen doet zoals hij, ben je verantwoording in het parlement schuldig en kun je niet wegkomen met ‘u legt me woorden in de mond’.”
Een ingelijst artikel 1
Volgens Jetten werkt de negeertactiek van Rutte uiteindelijk niet. “Kijk naar de peilingen. Je kunt je kop in het zand steken en hopen dat het overgaat, maar dat is niet het geval.” Hij staat op en pakt een boek van zijn bureau. Het is een exemplaar van Baudets proefschrift ‘De aanval op de natiestaat’. “Dit kreeg ik van hem cadeau na dat debat, met een briefje erbij. Hij schrijft dat in hoofdstuk 8 de door hem geformuleerde stelling nader wordt uitgewerkt. Ook schrijft hij me: ‘Het verbaasde me hoe zaken die ik al acht jaar geleden formuleerde plotseling tot zulke heftige emoties kunnen leiden’. Tja. Ik ben voornemens hem op mijn beurt een ingelijst exemplaar van artikel 1 van de Grondwet cadeau te doen.”
Lees ook:
Forum voor Democratie eist bij de rechter rectificatie van ‘Buitenhof’
Forum voor Democratie stapt naar de rechter omdat het tv-programma Buitenhof uitlatingen over Forum-leider Thierry Baudet niet rectificeert. De partij ziet zich genoodzaakt juridische stappen te ondernemen en spant een kort geding aan, laat een woordvoerder weten.
Kabinet waarschuwt: Pas op met extreem taalgebruik
Het kabinet mengt zich in de discussie over radicaal taalgebruik in de politiek. Het CDA lijkt FvD te waarschuwen.
