Meer Marokkaanse migranten uitzetten: helpt dat de crisis in de asielopvang?

Het kabinet wil migratie beheersen. Het is een van de pijlers onder de plannen om de asielopvang vlot te trekken. Hoe helpen de gesprekken met Marokko daarbij?

Als het over de asielopvang gaat, wordt het plan om afgewezen Marokkaanse asielzoekers eindelijk terug te kunnen sturen naar hun thuisland, gepresenteerd als een van de successen van dit kabinet. VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans gaf staatssecretaris Eric van der Burg (VVD, asiel) er vorige week nog een compliment voor in een debat over asiel.

Zelf is het ministerie van justitie en veiligheid er ook trots op. Van der Burg is in Marokko gefilmd terwijl hij door de straten loopt van hoofdstad Rabat. Staande voor een muur met mozaïektegels legt de staatssecretaris uit dat hij met zijn collega-minister van Marokko onder meer spreekt over terugkeer van in Nederland afgewezen asielzoekers.

Diplomatiek succes

Diplomatiek gezien zijn die gesprekken inderdaad iets om trots op te zijn. Van der Burgs voorganger Ankie Broekers - Knol (VVD) zorgde eind 2019 voor beroering toen ze zich in de Kamer liet ontvallen dat ze niet welkom was in Marokko om te praten over het terugnemen van de veelal jonge mannen die in Nederland geen asiel krijgen. De Tweede Kamer was daar toen zeer kritisch over, noemde het “gênant” (PvdA), “een puinhoop” (SP) of “niet adequaat” (CDA).

Het is een al lang gekoesterde wens van de Kamer om de Marokkanen die hier worden afgewezen daadwerkelijk terug te sturen naar Marokko. Dat lukt nu vaak niet, omdat het land de eigen staatsburgers niet terug wil nemen als zij de juiste papieren niet hebben. Dat is regelmatig het geval. Migranten raken hun paspoort kwijt, al dan niet expres.

Dat de staatssecretaris een voet tussen de deur heeft gekregen op een dossier dat jarenlang muurvast zat, is voor Nederland een goed teken. “We gaan prioriteit leggen bij de terugkeer van jonge mensen die in Nederland geen kans hebben om te blijven”, zei Van der Burg tegen de Tweede Kamer over de afspraken.

Terugsturen

Het is voor coalitiepartners VVD en CDA een belangrijke overwinning. Zij zoeken de antwoorden op de crisis in de asielopvang in het terugbrengen van het aantal asielzoekers in Nederland. Daarbij is het daadwerkelijk terugsturen van mensen die zijn afgewezen in principe makkelijker dan het openbreken van internationale verdragen of het bouwen van grenshekken rond Europa.

In dat licht moeten ook de afspraken bezien worden die het kabinet heeft verlengd met Niger. Met dat Afrikaanse land sprak de staatssecretaris ook af dat het ‘irreguliere migratie’ gaat aanpakken. Iets dat het vorige kabinet ook al deed. Veel migranten gaan via Niger naar Libië of Algerije om vanaf die landen door te reizen naar Europa.

De vraag is echter of die voet tussen de deur bij Marokko er ook voor gaat zorgen dat de problemen in de asielopvang de komende maanden vlot kunnen worden getrokken.

Beddentekort

Die vraag valt op twee manieren te beantwoorden. In principe is het aantal afgewezen Marokkanen dat op de lijst staat om uitgezet te worden simpelweg te klein. Op 1 januari 2023 waren dat er 490, schreef minister Wopke Hoekstra (CDA, buitenlandse zaken) vorige week aan de Kamer. Een deel daarvan kan niet worden uitgezet omdat hun aanvraag nog loopt.

Tussen juli 2021 en eind 2022 zijn er zeventig afgewezen Marokkanen aantoonbaar vertrokken naar het land. Het aantal dat daadwerkelijk wordt afgewezen ligt hoger, maar een groot deel van de veelal jonge mannen vertrekt met onbekende bestemming.

Het probleem is dat Nederland op dit moment afstevent op een tekort van 35.000 bedden in de asielopvang aan het einde van het jaar. Zo bezien zorgen die paar honderd afgewezen Marokkanen die straks terug kunnen naar hun vaderland, niet voor de oplossing.

Overlast

Het andere antwoord op de vraag hoeveel de asielopvang opschiet met deze afspraken is minder cynisch. Het zijn namelijk vooral de veelal jonge mannen waar Van der Burg en zijn collega in Marokko op inzetten, die zorgen voor overlast in en rondom asielzoekerscentra. Het zijn dus ook vooral die asielzoekers die ervoor zorgen dat gemeenten geen fatsoenlijke opvang willen regelen.

Zo bezien zou het effect op de asielopvang veel groter kunnen zijn dan die paar honderd mensen die de komende tijd op het vliegtuig worden gezet, terug naar Rabat.

Lees ook:

De weg is vrij voor de ‘ideale Europese grens’, die migratie moet indammen

De 27 Europese regeringsleiders zijn het eens geworden over oplossingen om migratie onder controle te krijgen. Premier Mark Rutte zegt dat er op de top van donderdag ‘iets fundamenteels is veranderd’.