Kabinet wil toeslagenouders sneller compenseren. Gaat dat nu opeens wél lukken?

Getroffen ouders in de toeslagenaffaire hoeven niet tot 2030 – of nog langer – te wachten op compensatie. Dat is het vaste voornemen van het kabinet, dat vrijdag een ‘versnelling’ aankondigde in de afhandeling van tienduizenden dossiers. Binnen tweeënhalf jaar moeten de claims van alle gedupeerden zijn beoordeeld. Volgens staatssecretaris Aukje de Vries (toeslagen) is het belangrijk ‘de snelheid erin te houden’ bij de hersteloperatie. Kinderen en ouders moeten ‘het leven weer kunnen oppakken’, schrijft ze aan de Tweede Kamer.

Hoe realistisch is dat voornemen? Sinds de start van de compensatie, in de zomer van 2020, kampt de verantwoordelijke Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) met administratieve stroperigheid, vertraging en interne onrust. Woensdag meldden Nieuwsuur en NRC dat het herstelprogramma zelfs volledig dreigt vast te lopen door ambtelijke chaos. Er zou daarnaast sprake zijn van een angstcultuur en een onveilige werksfeer.

Binnen drie jaar klaar

Maar in plaats van vertraging, denkt staatssecretaris De Vries dat het proces juist snéller kan – ondanks alle problemen. Dat betreft voornamelijk de eerste twee stappen: een check of ouders inderdaad gedupeerd zijn, en de grondige doorlichting die daarop volgt. Het kabinet wil die stappen uiterlijk najaar 2025 afronden voor alle ouders die zich hebben gemeld. Dat zijn er totaal inmiddels bijna 60.000.

Als ouders het niet eens zijn met besluiten, kunnen ze bezwaar maken. Dat gebeurt massaal en leidt tot grote opstoppingen bij de organisatie. Ook daar trapt het kabinet daarom flink op het gaspedaal: uiterlijk eind 2026 moeten bezwaren zijn afgehandeld.

Hoe dan?

Om de beoogde versnelling te laten slagen, moeten dossiers veel sneller worden afgehandeld – vooral van ouders die ‘vermoedelijk’ niet gedupeerd zijn. Maar bovenal wil het kabinet voorkomen dat mensen bezwaar maken tegen besluiten. Daarom moet de communicatie beter en ‘gerichter’, en worden ouders ‘meer betrokken’ bij de afhandeling. Daarnaast wordt ‘mediation’ ingezet. Die gesprekken tussen ouders en de belastingdienst moeten slepende procedures voorkomen, en dus veel tijd besparen.

Volgens critici gaat het herstelproces al jaren veel te langzaam. Een ruime Kamermeerderheid vroeg de regering afgelopen zomer ‘onorthodoxe maatregelen’ te onderzoeken. Het ministerie heeft daarom overwogen dossiers veel grover te beoordelen, of de mogelijkheid tot bezwaar te schrappen. Maar zulke maatregelen ziet De Vries toch niet zitten, schrijft de staatssecretaris. “Deze zouden te veel afbreuk doen aan waarden als zorgvuldigheid, voorspelbaarheid en rechtsbescherming.”

Toch weer later?

Kunnen toeslagenouders er nu van op aan dat hun zorgen na 2025 voorbij zijn? Nee, haastte De Vries zich vrijdag te zeggen. “Ik heb me voorgenomen geen beloftes meer te doen”, aldus de bewindsvrouw, die benadrukte dat het een ‘prognose’ betreft.

Die voorzichtigheid lijkt gerechtvaardigd: alleen als álles goed gaat, houdt de planning stand. Als komend jaar opeens onverwacht veel gedupeerde ouders aankloppen, ligt vertraging alsnog op de loer. Ook als de bezwaren fors toenemen, de dossiers ingewikkelder worden of de UHT te weinig extra personeel kan vinden, duurt het herstel langer. “Je moet eerlijk zijn”, zei premier Mark Rutte vrijdagmiddag. “Dit gaat nog een tijd duren.”

Lees ook:

Topambtenaren pleegden mogelijk meineed tijdens verhoren toeslagenenquête

Hoge ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van financiën hebben tijdens de parlementaire verhoren over de toeslagenaffaire mogelijk meineed gepleegd.