Kabinet en boeren tóch om tafel: de protesten werden te grimmig

Zwarte rookwolken boven de snelwegen, ongevallen, anonieme bedreigingen: wilde acties van individuele boeren tegen de stikstofplannen van het kabinet nemen per dag een ontwrichtender karakter aan.

Welke groepen of personen achter de acties zitten is zelden bekend, en niet alle acties leiden tot levensbedreigende situaties. Maar veel van de protesten namen de afgelopen dagen zulke gevaarlijke vormen aan dat burgemeester Bruls van Nijmegen, voorzitter van het Veiligheidsberaad, een harde waarschuwing af heeft gegeven.

Mensen die brand stichten in de berm of asbest achterlaten op de snelweg, zijn volgens Bruls geen actievoerders maar ‘extremisten’. Praten met zulke mensen heeft geen zin en “geeft hen alleen een podium dat ze niet verdienen”, voegde hij daar nadrukkelijk aan toe. Opruimploegen zijn met de dood bedreigd, net als een burgemeester die omgekeerde Nederlandse vlaggen wilden laten verwijderen in haar gemeente.

Een nieuwe fase

De harde woorden van Bruls maar ook van de chef van de nationale politie Willem Woelders, zijn een indicatie dat de boerenprotesten een nieuwe fase ingaan. Bestuurders hebben minder geduld met acties en demonstraties waar geen vergunning voor is aangevraagd. Politiechef Woelders kondigt arrestaties aan. Boeren die zich schuldig maken aan bedreiging of brandstichting zullen in beeld komen, zegt hij. Maar doordat de tractoren vaak geen kenteken hebben vergt dat speurwerk.

De boerenprotesten zijn zo snel geëscaleerd dat een politieke en bestuurlijke uitweg vinden uit de stikstofcrisis steeds lastiger wordt. Het grote dilemma voor het kabinet: de intimiderende sfeer rond de wilde acties maakt het moeilijker een handreiking te doen. Maar praten blijft ook de enige uitweg.

Premier Rutte blijft zijn hoop vestigen op polderen, en heeft een succesje geboekt: landbouworganisatie LTO Nederland is alsnog bereid tot een ‘verkennend’ gesprek met bemiddelaar Johan Remkes. Ruttes beroemde telefoon heeft zijn werk weer eens gedaan. Vanaf zijn vakantieadres belde de premier donderdag met LTO-voorzitter Sjaak van der Tak om hem over te halen.

Wat de premier aan argumenten heeft gebruikt en hoeveel druk hij al dan niet moest uitoefenen, is niet bekend. Maar het telefoontje overtuigde de LTO. De organisatie staakt het verzet tegen een gesprek. Wat zeker meespeelt is dat de grote boerenorganisatie bezorgd is dat de harde acties “zorgen voor verlies van draagvlak”, aldus voorzitter Van der Tak. Veroordelen wil hij de buitenwettelijke acties nog steeds niet, wel roept hij boeren op ermee ‘te stoppen’.

‘Voor het kabinet zijn er geen taboes’

Eerder zei de LTO dat de boerenorganisatie maar op één voorwaarde met bemiddelaar Remkes wilde praten: als het kabinet de doelen van het stikstofbeleid wil aanpassen. Ook over het tijdspad wil LTO kunnen onderhandelen.

Volgens LTO heeft premier Rutte toegezegd “dat er voor het kabinet géén taboes zijn”, iets wat Van der Tak interpreteert als echte onderhandelingsruimte. Dat zou een concessie zijn van het kabinet. Premier Rutte zou hebben gezegd dat er over elke mogelijke oplossing kan worden gesproken.

Of dat betekent dat er alsnog onderhandelingen komen tussen kabinet en boeren, is nog maar de vraag. Het kabinet zei eerder ook al dat er ‘ruimte’ is voor ‘gezamenlijke oplossingen’. Maar daarmee werd niet bedoeld dat de doelen voor stikstof naar beneden bijgesteld kunnen worden – die stonden nog recht overeind.

Rechts-radicale groepen en complotdenkers

Bemiddelaar Remkes verwees naar die belofte toen hij deze week de uitnodiging de deur uitdeed voor gesprekken die volgende week vrijdag 5 augustus moeten plaatsvinden. Stikstofminister Christianne van der Wal zal dan ook aanschuiven, net als landbouwminister Henk Staghouwer. Premier Rutte is zelf ook van plan gesprekspartner te zijn. Ook natuurorganisaties zijn uitgenodigd.

De politieke stress rond stikstof loopt verder op. Wat gaat Rutte de boeren aan ‘ruimte’ bieden? En hoe eensgezind blijft de coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie onder de druk van boeren die met trekkers de snelwegen blijven blokkeren?

Rechts-radicale groepen en complotdenkers hebben zich inmiddels aangesloten bij de protesten of proberen die over te nemen. Ook van andere zijde komen bedreigingen. Tweede Kamerlid Caroline van der Plas legde donderdag haar optredens in de media en werkbezoeken tijdelijk stil vanwege bedreigingen, volgens haar afkomstig vanuit de ‘anti-boerlobby’. Steunbetuigingen volgden direct uit de Tweede Kamer, waar ook andere Kamerleden worden bedreigd vanwege hun standpunt over stikstof.

Lees ook:
Na drie jaar stikstofcrisis zit Nederland nog altijd op slot. Wie doorbreekt de impasse?

De stikstofcrisis is precies drie jaar oud. Voor de natuur is er in die tijd weinig verbeterd. Terwijl het verlenen van bijvoorbeeld bouwvergunningen alleen maar moeizamer lijkt te gaan.