Hugo de Jonge, de goedgehumeurde prediker van het zorgzame midden

De drang om zijn ‘handen aan het stuur’ te hebben zat er al jong in bij Hugo de Jonge. Met zijn 42 jaar is hij de jongste CDA-leider ooit, jonger dan Ruud Lubbers, van wie hij zowel de breedsprakigheid heeft als het heilig geloof in het politieke midden.

Met de schaal stoofpeertjes in de hand ontvangt Hugo de Jonge op Kerstavond 2019 belangrijke gasten in zijn Rotterdamse woonkeuken. Vier alleenstaande ouderen komen eten bij de minister en zijn gezin thuis. De tafel is huiselijk gedekt en overladen met klassieke kerstgerechten. Na afloop staat op het aanrecht een reusachtige berg afwas.

“Ze hadden geen plannen voor Kerstavond en dus kwamen ze gezellig bij ons eten”, schrijft de minister van volksgezondheid, onder de foto’s die hij diezelfde avond nog op internet plaatst. Hij ondertekent met de slogan ‘Een tegen Eenzaamheid’. Zo maakte hij meteen even reclame voor de overheidscampagne die hij ooit zelf als Rotterdamse wethouder begon om eenzame ouderen uit hun isolement te halen, en die hij later uitrolde in heel Nederland.

Het is de nieuwe CDA-leider Hugo de Jonge ten voeten uit. Het persoonlijke is voor hem politiek, en het politieke is persoonlijk. Openhartig deelt de jonge politicus zijn leven met kiezers. Zelfs zijn twee puberkinderen komen op Kerstavond in beeld om het goede voorbeeld te geven. Een beetje zoals vroeger, toen hij zelf als zoon van een Zeeuwse hervormde dominee opgroeide in een glazen huis, en altijd geacht werd te denken om de anderen.

Zorgzaamheid en een sterke overheid

Met Hugo de Jonge krijgt het CDA een lijsttrekker die waarden als zorgzaamheid predikt, zonder enige schroom. “De zorg voor elkaar is het fundament van de samenleving”. In een interview met deze krant vatte hij zijn politieke missie samen: “De zorg van gewone mensen op tafel krijgen en daar praktische oplossingen voor vinden”.

Waar CDA’ers voorheen beducht waren om de overheid een grote of rol te geven werd de overheid bij de strijd om het leiderschap opeens hét thema. Zowel De Jonge als zijn grote uitdager Pieter Omtzigt zijn er beiden al jaren mee bezig, zij het ieder met een belangrijk verschil in accent. De Jonge voerde een lijsttrekkerscampagne voor een sterke overheid die zorg en aandacht heeft “voor de mensen”. Omtzigt wil mensen beschermen tegen fouten van de overheid.

De Jonge won de lijsttrekkersverkiezing na een campagne waarin hij zich aanbood als de man van het midden. Onder hem zal het CDA weer resoluut in het midden van de politiek opereren, beloofde hij. Het is een afscheid van de jaren onder Sybrand Buma, toen de blik meer naar rechts was gewend.

In de schaduw van Balkenende

Opgeruimd, handig met de media, lang van stof, een tikje ijdel maar altijd betrokken, zo typeerden vriend en vijand Hugo de Jonge toen hij drie jaar geleden de landelijke politiek inging. “Een montere calvinist die weet wat er leeft”, aldus oud-CDA-politica Marja van Bijsterveldt, een van zijn ‘ontdekkers’.

De drang om zijn ‘handen aan het stuur’ te hebben zat er al jong in bij Hugo de Jonge. Nog maar nauwelijks afgestudeerd aan de pabo in Rotterdam, was hij al op zijn 22ste adjunct-directeur van een basisschool in een van de armste wijken van het land. Hij zei zijn team meteen waar het op stond. De school zelf deed het niet goed, vond hij, met instructies hoe het anders moest.

Eén van zijn docenten op de pabo had hem toen al gespot als politiek talent. Daarna ging het snel. Op zijn 29e werkte hij voor de minister van onderwijs, niet veel later werd hij politieke assistent en ‘schaduw’ van CDA-premier Jan Peter Balkenende. Zo’n functie wordt vaak door een partij toevertrouwd aan jonge talenten die eindeloze werkdagen willen maken voor hun partijleider – om later beloond te worden. Van dichtbij maakte Hugo de Jonge mee hoe het CDA voor het laatst (en moeizaam) regeerde, met PvdA en ChristenUnie. Hij vertrok daarna naar Rotterdam, om wethouder te worden.

Een app binnen een week

Met zijn huidige 42 jaar is De Jonge de jongste CDA-leider ooit, jonger dan Ruud Lubbers. Met die beroemde CDA-leider deelt hij opvallend veel. Een zekere no-nonsense, zijn breedsprakigheid, het heilig geloof in het politieke midden – die twee laatsten hebben misschien wel met elkaar te maken. Verschillen zijn er ook genoeg. De Jonge is minder een politieke ‘macher’; daar waren de omstandigheden ook niet naar.

In Rotterdam moest hij de boodschap van het CDA uitventen zonder veel machtsbasis. De partij is er klein; hij moest behendig manoeuvreren om gehoord te worden. Samen met huidig D66-Kamerlid Salima Belhaj schreef hij er een akkoord voor een bijzonder stadsbestuur, van CDA, D66 en Leefbaar Rotterdam. Het werd een succes, ondanks de enorme verschillen. “Als je het acht jaar volhoudt in Rotterdam, als wethouder, zonder met iemand ruzie te krijgen, dat is knap”, zei Belhaj daar later over.

Als bestuurder is De Jonge vooral een man van praktische oplossingen. Waar hij ook komt bezingt hij ‘samenwerking’ als beproefd medicijn. Hij is zeer aanwezig. Typisch De Jonge is het plan dat hij voor de verpleeghuizen bedacht. De Jonge benaderde ze als een schoolmeester die zijn leerlingen wel vertrouwt, maar niet bij voorbaat wil belonen: ze krijgen pas 2,2 miljard euro extra als ze per locatie kunnen bewijzen dat er meer personeel komt.

De Jonges valkuil is dat hij soms te snel gaat. En te veel belooft. In de coronacrisis organiseerde hij een ‘appathon’ die in één weekend een corona-app moest opleveren. Eerder beloofde hij dat de personeelstekorten in de zorg als geheel “naar nul of dicht daarbij” zouden gaan. Maar de vacatures stegen deze kabinetsperiode eerst nog van 30.800 naar 39.300, voor de daling inzette.

Zijn talent: gevoelige dossiers parkeren. Hij deed het bij medische ethiek, het onderwerp waar VVD, D66, CDA en ChristenUnie in het kabinet Rutte-III een wapenstilstand over sloten. De liberale fracties VVD en D66 proberen de CDA-minister geregeld uit de tent te lokken, vergeefs. De praatgrage De Jonge kan dan opeens zeer zwijgzaam zijn.

Nu Hugo de Jonge het CDA gaat leiden, zal hij vooral binnen de partij veel behendigheid nodig hebben. Hem wacht mogelijk een intern debat over de koers. De Jonge staat volledig achter de nieuwe richting voor het CDA, zoals die is uitgestippeld door het wetenschappelijk bureau van het CDA, onder de titel ‘Zij aan zij’. Het CDA omarmt daarin het klimaatbeleid, wil breken met marktwerking, zich verzetten tegen de maatschappelijke polarisatie, en zoekt in de landbouw meer ‘balans’ tussen duurzaamheid en exportbelangen. Politiek wil de partij weer echt in het midden staan; de passage over polarisatie sluit een avontuur met Forum eigenlijk al uit.

Met Hugo de Jonge aan het stuur kan het gaspedaal erop, hoopte het partijbestuur, van wie De Jonge vanaf het begin de favoriete kandidaat was. De lijsttrekkersverkiezing maakte duidelijk dat de CDA-kiezers nog lang niet klaar zijn met die discussie. Velen stemden op andere kandidaten. De Jonge zal al zijn behendigheid nog nodig hebben, voor de CDA echt de verkiezingen in kan.

Lees ook:

Hugo de Jonge: ‘Samenwerking met Forum voor Democratie is onmogelijk’

Hugo de Jonge wil de nieuwe leider van het CDA worden.‘Het CDA is opgericht om kloven te overbruggen en strijd te pacificeren.’