Honderd kinderen uit één donor? Wetswijziging moet excessen voorkomen

In totaal twaalf vrouwen mogen zwanger worden van één zaaddonor, zo stelt de Nederlandse wet. Aangezien sommige van die vrouwen meer kinderen willen van dezelfde biologische vader, zouden er in totaal zo'n 25 kinderen van dezelfde donor geboren kunnen worden. Maar de donor die bekend staat als ‘Jonathan’ zou meer dan honderd kinderen in Nederland hebben verwekt, plus misschien wel honderden in het buitenland.

Donoren als Jonathan kunnen hun gang gaan omdat vruchtbaarheidsklinieken geen gegevens mogen uitwisselen over het aantal vrouwen dat bevrucht is met het zaad van dezelfde donor. Alhoewel de klinieken dus zelf de norm van twaalf vrouwen hanteren, kan het zijn dat een donor zich vervolgens bij een andere kliniek meldt en daar opnieuw doneert. Woensdag bespreekt de Tweede Kamer een wetswijziging die mogelijk maakt dat het aantal kinderen van een donor landelijk wordt geregistreerd.

Klinieken kunnen niet controleren

Nederland kent acht vruchtbaarheidsklinieken met een eigen spermabank. Zij vragen donoren of zij ook naar andere klinieken gaan, maar weten niet of ze een eerlijk antwoord krijgen, zegt woordvoerder Maurice Velthuis van het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem. “Wij sluiten met iedere donor een overeenkomst waarin staat dat hij alleen voor Rijnstate als donor optreedt en zal optreden. Maar we kunnen dat niet controleren.”

Klinieken leveren al wel gegevens over donoren en de moeders aan de Stichting Donorgegevens. Maar die stichting mag de gegevens alleen gebruiken om donorkinderen in te lichten over hun biologische vaders, als ze die wens hebben. Er is geen juridische basis om de database ook te gebruiken om te controleren hoeveel kinderen er uit één donor geboren zijn.

‘Bijzondere kostbare wens’

Dat er nog geen landelijke database is, is een ‘buitengewoon slechte zaak’, zegt klinisch embryoloog Max Curfs van het Isala Fertiliteitscentrum in Zwolle. Hij wijst erop dat donor Jonathan al in 2017 in het nieuws kwam. “We zijn nu zes jaar verder. Ik ben geen politicus, maar het duurt wel erg lang voor deze wetswijziging wordt behandeld.”

Incidenten zoals donor Jonathan hebben ‘impact op alle vruchtbaarheidsklinieken’, zegt hij. “Mensen stellen vertrouwen in een kliniek, en dat blijkt later niet gerechtvaardigd. Er is bij wensouders dan sprake van een variëteit aan emoties. Mensen kunnen gechoqueerd zijn dat iemand tegen de afspraken in heeft gehandeld. Aan de andere kant voelen sommigen ook dankbaarheid: het is wel dankzij deze donor dat het mogelijk was om kinderen te krijgen.”

Patiëntenvereniging Freya voor wensouders vindt dat het tijd wordt om het ‘jarenlange vooruitschuiven’ van de wetswijziging tot een einde te brengen. “Als je naar een kliniek gaat, doe je dat omdat je een bijzonder kostbare wens hebt”, zegt woordvoerder Marjolein Grömminger. “In die situatie moet je zekerheid hebben over de motieven van een donor. Excessen wil niemand.”

Curfs wijst er op dat niet alle problemen zijn opgelost als er centrale registratie komt. “Als donoren in het buitenland doneren, zal dat niet in Nederland in de registratie worden opgenomen. En wat mensen in eigen kring regelen of via sociale media, blijft ook buiten de registratie. Mensen mogen dit soort dingen gelukkig helemaal zelf bepalen. Maar dan horen ze wel goed geïnformeerd te zijn, ook over de risico’s.”

Lees ook:

Lex erkent donorkind één, maar donorkind twéé dan?

Donorvader Lex van Wietingen vond twee donorkinderen terug. Nu gaat hij een stap verder: hij wil ze erkennen. Maar dat heeft nogal wat haken en ogen.