Hoe verkoop je een teleurstellende verkiezingsuitslag? Doen alsof je toch hebt gewonnen

Maar liefst 145 zetels is de VVD in het land kwijtgeraakt aan zetels in de gemeenteraden. Toch kwam het woord ‘verliezen’ niet voor in de toespraak van partijleider Mark Rutte, toen hij in een zaaltje vol feestvierende partijgenoten het woord nam op de uitslagenavond. Rutte wist met een creatieve bocht om het zetelverlies voor zijn partij heen te draaien en het zelfs om te toveren in een overwinning. Hij was daarin zeker geen uitzondering.

Hoe verkoop je een teleurstellende verkiezingsuitslag? Door er een strik om te doen en alsnog als cadeau aan de eigen achterban te presenteren, zo wil de rijke traditie bij bijna alle partijen. Nederland kent geen systeem waar bij de verkiezingen er één winnaar tegenover één verliezer staat. Dat biedt flink wat speelruimte om een mindere uitslag naar eigen smaak in te kleuren zonder dat het direct opvalt.

Bij de VVD was de vondst om vooral niet te kijken naar het aantal zetels dat de partij heeft gewonnen of verloren, maar naar een ander criterium: het percentage stemmen dat de partij binnenhaalde. “Het ziet er naar uit dat we de grootste landelijke partij worden!”, claimde politiek leider Rutte woensdag de victorie, heel stellig. Hij feliciteerde de lokale partijen, die de absolute winnaar waren, maar riep zijn eigen VVD uit tot winnaar van de rest van de competitie. Maar het gaat bij gemeenteraadsverkiezingen helemaal niet om percentages, wel om zetels. En in zetels eindigde de VVD beslist niet bovenaan, maar pas na het CDA, dat 118 raadszetels meer binnenhaalde.

‘We hebben de peilingen verslagen’

Verhullend was ook het taalgebruik bij het CDA, dat enerzijds bovenaan de lijst van landelijke partijen eindigde, maar in het land 240 raadszetels moest inleveren, een fors verlies. “We hadden natuurlijk graag alle zetels behouden”, zei partijleider Wopke Hoekstra – dat zinnetje was zijn enige hint dat er flink was ingeleverd. “Maar het was beter dan verwacht!”, gaf hij er meteen een positieve draai aan. Het was een variant op hoe hoe CDA-leider Sybrand Buma vier jaar geleden een historisch slechte uitslag bij de gemeenteraadsverkiezingen verkocht, met een beroemde uitspraak: “We hebben de peilingen verslagen”.

Bijna veertig procent zetels inleveren, en toch zelf geen verliezer zijn, dat was ook hoe bij de SP Lilian Marijnissen woensdag een uitslag probeerde te verkopen. Het ligt aan externe factoren, was haar analyse. Veel kiezers bleven thuis vanwege wantrouwen in de politiek – wat volgens de SP vooral ligt aan andere partijen “die niets doen voor gewone mensen”. In de campagnes ging het volgens Marijnissen vanwege de oorlog in Oekraïne te veel over “de wereld en weinig over de buurt”. Het zijn de vijfde verkiezingen op rij die de SP verliest.

‘Baudet is een complete wappie’

Dramatische openhartigheid over een slechte uitslag, daarvoor moeten we bij deze gemeenteraadsverkiezingen niet zijn bij de landelijke kopstukken, maar wel bij de lokale afdeling van Forum voor Democratie op Urk. Daar trapte lijsttrekker Joas van der Reest na afloop wild om zich heen. De kiezers op Urk stemden op ‘dementerende’ kandidaten, in plaats van op hem, klaagde hij.

Van Reest heeft inmiddels diepe spijt van die opmerkingen. Ook hij heeft zijn verlies omgebogen in winst: hij onthulde dat hij eigenlijk helemaal niet van plan was geweest om namens Forum voor Democratie in de raad te gaan zitten, maar zich na het halen van een zetel direct had willen afsplitsen, ook uit onvrede over het Oekraïne-standpunt van Thierry Baudet. “Baudet is een complete wappie”, aldus de Urker lijsttrekker – die alsnog opgelucht klinkt dat hij geen zetel heeft gehaald.