Het kabinet heeft geld en het heeft plannen. Nu nog de handen om ze uit te voeren.

De euro’s vliegen de genodigden in de Ridderzaal vandaag om de oren. Het derde kabinet-Rutte heeft mooie voornemens genoeg, zal blijken op deze Prinsjesdag. Nu de uitvoering nog.

Er is genoeg geld beschikbaar en dus kan het kabinet in de Troonrede allerlei ambitieuze investeringsprogramma’s aankon­digen. Maar al dat extra geld neemt niet weg dat het kabinet het ko­mende begrotingsjaar met een aantal forse problemen geconfronteerd wordt.

Terug naar eerder dit jaar. De uitslag van de Statenverkiezingen in maart en de daardoor verloren meerderheid in de Eerste Kamer leek aanvankelijk een ernstige tegenslag voor het kabinet. Maar daarna kwamen de successen. Er kwam alsnog een pensioenakkoord en er werd in de coalitie een compromis gesloten over het te voeren klimaatbeleid.

Die twee successen bestaan vooralsnog slechts op papier. Gisteren bleek dat twee grote pensioenfondsen kortingen onafwendbaar achten. En het klimaatbeleid is nog lang niet in maatregelen omgezet. Zonder concrete gevolgen zullen die akkoorden over pensioen en klimaat pyrrusoverwinningen blijken.

Het komende begrotingsjaar moeten de mooie plannen in echte maatregelen worden omgezet. Al in het regeerakkoord beloofde het kabinet voor meer dan zes miljard euro extra te gaan investeren in de publieke sector. Dat bedrag is met alle economische meevallers van de afgelopen tijd alleen maar opgelopen. En daar komt de aankondiging van vandaag in Ridderzaal over nog meer investeringen dan bij.

Wat als het niet lukt om al dat geld uit te geven?

Leuk al dat geld, maar wat als het niet lukt om het allemaal uit te geven? Onderuitputting van budgetten heet het in Haags jargon als het op ministeries niet lukt zoveel geld aan bijvoorbeeld politie, onderwijs of zorg uit te geven als werd beloofd. Dat is voor dit kabinet nu een groter probleem dan de beschikbaarheid van geld. Zorg- en onderwijsorganisaties of, als het om de bouw gaat, aannemers moeten het geld wel weg kunnen zetten. Nieuwe agenten of leraren in het basisonderwijs kunnen niet van de ene dag op de andere aan de slag. Dat probleem maakt het uiteindelijke prestatierapport van het derde kabinet-Rutte er niet beter op.

Daar komt de vraag bij of al die extra investeringen nu wel zo goed zijn. Zo begint zich een spanning op te bouwen met de eigen begrotingsregels van het kabinet. Die regels bepalen bijvoorbeeld het plafond voor de uitgaven. Zonder dat daar een politieke discussie over is gevoerd wordt dat ooit heilige plafond vrolijk verhoogd.

Het belangrijkste probleem is dat de economie momenteel niet echt stevig kan groeien, omdat de productiemiddelen zo’n beetje allemaal al benut worden. Het kabinet kan wel willen investeren, maar wat als de mensen er niet zijn om de plannen uit voeren? Extra investeren maakt deze spanning manifester.

Het gesternte wordt iets minder gunstig

Intussen lekte uit dat het kabinet gaat nadenken over de mogelijkheid een groot investeringsfonds in te richten. Deels gevuld met geleend geld; de Nederlandse overheid kan vrijwel gratis lenen en daar moet gebruik van worden gemaakt. De koning zal vanmiddag aankondigen dat de mogelijkheden en onmogelijkheden van zo’n fonds onderzocht worden. Dat is heel wat minder stellig dan het deze zomer klonk. Kringen rond minister Wopke Hoekstra van financiën lieten het toen voorkomen dat dat fonds, liefst 50 miljard euro groot, bij wijze van spreken al dit begrotingsjaar in het leven geroepen zou worden. Van dat stellige voornemen rest nu slechts de aankondiging van een onderzoek naar zo’n fonds. Binnen het kabinet leefden er kennelijk meer reserves dan Hoekstra had ingeschat.

Het gunstige economische gesternte waaronder dit kabinet tot nu toe opereerde, wordt hoe dan ook iets minder gunstig. De economische groei daalt snel, het begrotingsoverschot wordt aanzienlijk kleiner. Deels vanwege bijvoorbeeld al genoemde spanningen op de arbeidsmarkt, maar ook bijvoorbeeld door toenemende internationale tegenwind. Trumps handelsoorlog, de nog steeds onvoorspelbare gevolgen van de brexit en toenemende kansen op een recessie in diverse grote economieën maken de toekomst voor Hoekstra ongewis. In slechtere economische tijden lijken extra overheidsinvesteringen verstandig. Al dan niet vanuit een miljardenfonds.

Lees ook:

Kabinet wil de graanschuren vullen

Het dak repareren als de zon schijnt, het is een cliché, maar politici gaan zelden het dak op. Toch broedt het kabinet nu op mogelijkheden de economie langdurig te versterken, via een miljardenfonds.

Brexit kan roet in het eten gooien

De tijden van grote economische voorspoed lijken voorbij. Het kabinet ziet tal van bedreigingen op zich afkomen.