Europarlementariër Samira Rafaela (D66) wil dat de Europese Commissie onderzoekt of stappen mogelijk zijn tegen Den Haag wegens racisme in de toeslagenaffaire. Zelf staat ze bloot aan racistisch-seksistische scheldpartijen op sociale media.
De toeslagenaffaire lijkt tot nu toe een binnenlandse aangelegenheid, waarop het hele kabinet-Rutte III is gevallen. Europarlementariër Samira Rafaela (D66) ziet er echter een breder Europees verhaal in, met twee hoofdstukken: (institutioneel) racisme en het bedenkelijke vertrouwen van organisaties in computer-algoritmes. Etnisch profileren werd met die technieken geautomatiseerd.
Rafaela (32) vroeg de Europese Commissie begin deze maand te onderzoeken of Nederland inbreuk heeft gepleegd op EU-wetgeving over discriminatie en racisme. Als dat zo zou zijn, kan de commissie een zogeheten inbreukprocedure tegen de Nederlandse overheid in gang zetten. Na haar verzoek werd de D66’er op sociale media geconfronteerd met racistisch-seksistische beledigingen.
Rafaela: “Ik kwam in actie toen ik opmerkte dat het racisme-aspect onderbelicht bleef in het debat in Den Haag”. (De parlementaire commissie die in december het rapport Ongekend onrecht publiceerde over de toeslagenaffaire had een beperkte opdracht en richtte zich vooral op betrokkenheid van bewindspersonen en de ambtelijke top, red.) “Wat ik als eindresultaat zou willen zien van een eventuele procedure door de Europese Commissie, is dat wetgeving wordt aangepast of dat de huidige regels beter worden nageleefd.”
De menselijke maat waarborgen
“We moeten voorkomen dat zoiets nogmaals gebeurt”, stelt Rafaela. “We hebben nog veel werk te verzetten bij de omgang van instituties met mensen. Wij zijn allemaal constant bezig met regels, procedures en structuren, ook in het Europees Parlement. Daarin moeten we de menselijke maat waarborgen.
“In deze affaire is er overduidelijk etnisch geprofileerd. In het Nederlandse debat over racisme en discriminatie merk ik dat we het nog steeds lastig vinden dat soort terminologie in de mond te nemen. De Tweede Kamer heeft nu besloten tot een parlementaire enquête over deze zaak. Ik hoop dat een van de uitkomsten is dat het racisme-aspect zal worden erkend.
“We zijn niet goed in het benoemen van de olifant in de kamer. Het heeft meer dan zeven jaar geduurd voordat de premier erkent dat we misschien toch af moeten van de racistische karikatuur Zwarte Piet als die mensen pijn doet. Er heerst een gebrek aan bewustzijn over racisme in onze samenleving en in onze instituties.
“Ik ben D66’er, dus ik bekijk alles met een Europese bril. Waarom zitten we in de Europese Unie? Omdat die ons moet beschermen tegen uitsluiting en discriminatie op basis van wie je bent, waar je vandaan komt of waar je wieg heeft gestaan.
“Het rapport Ongekend onrecht concludeerde ook dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden. Nederland leest landen als Polen en Hongarije – vaak terecht – de les over de rechtsstaat. Dan moet Nederland het goede voorbeeld geven. We hebben een grote culturele diversiteit die we moeten koesteren. Dit is het land waar ik vandaan kom, waar ik groot ben geworden en waar ik van hou.”
Ga terug naar je eigen zandbak
Rafaela vervolgt: “Als je die verhalen van de slachtoffers hoort, dan denk ik: dit is niet waarom ik de politiek in ben gegaan, dat mensen zo denken over instituties en systemen. Het zal nog lang duren voordat dat vertrouwen is hersteld. Het heeft me echt geraakt, omdat ik zelf ook deel uitmaak van het systeem. Ik ben volksvertegenwoordiger, wij zijn er om de rechtsstaat te beschermen. Voordat ik de politiek in ging, heb ik Jan Terlouw om advies gevraagd. Hij zei: ‘Bij alles wat je doet, moet je jezelf de vraag stellen: is dit rechtvaardig?’
“Als ik mij over bepaalde onderwerpen uitspreek, weet ik van tevoren dat ik bagger over me heen krijg op sociale media. Ook nu weer. Er wordt veel met ‘kanker’ gescholden. ‘Teringaapje’, ‘ga terug naar je eigen zandbak’, ‘moslimkut’, het is vaak een cocktail van racisme en seksisme. Soms moet ik me bij zo’n reactie echt even terugtrekken om tot mezelf te komen. Het is niet fijn, nee. Maar ik kan me tenminste nog verdedigen. Ik heb een invloedrijke positie en kan hier politiek iets mee doen. Veel anderen kunnen zich hiertegen niet verdedigen.
“Je moet ook oppassen met het afdoen van dat soort figuren als anonieme trollen met twee volgers. Uiteindelijk zijn het echte mensen die achter een computer gaan zitten en dit soort dingen schrijven. In mijn werk weerhoudt het me er niet van om te doen wat ik wil doen, maar op basis van de reacties die ik tot nu toe heb ontvangen, heb ik besloten om in Nederland geen naamplaatje op mijn brievenbus te laten zetten. Dat risico neem ik niet.”
Met voorkeursstemmen in het Europees Parlement
Samira Rafaela (Zoetermeer, 1989) groeide op in Uitgeest. Na haar studie bestuurskunde in Leiden specialiseerde ze zich in de oorzaken van radicalisering en terrorisme. Vervolgens was ze adviseur van onder meer de gemeente Amsterdam en de korpsleiding van de Nationale Politie. In 2019 stond Rafaela derde op de Europese kieslijst van D66. Die partij viel terug van vier naar twee zetels, maar Rafaela kwam met voorkeursstemmen toch in het parlement.
Lees ook:
De Kamer wil zo snel mogelijk af van institutioneel racisme – behalve Wilders
Vorige maand debatteerde de Tweede Kamer over het aftreden van het kabinet wegens de toeslagenaffaire. Het debat in drie thema’s.
Europa moet kansen in Afrika niet laten liggen
We zien Afrika als een bedreiging voor “onze manier van leven”. Europa mist daardoor kansen om bij te dragen aan ontwikkelingen die positief voor beide continenten kunnen uitpakken, meent Europarlementariër Samira Rafaela (D66) in dit opiniestuk uit oktober 2019.
